100 yıl önce: Yunanistan ve Türkiye nüfus mübadelesi konusunda anlaştı

Atina yakınlarında Rum ve Ermeni mülteci çocuklar, 1923

30 Ocak 1923’te Yunan ve Türk hükümetleri, Türkiye’den Yunanistan’a yaklaşık 1,5 milyon Rum’un ve Yunanistan’dan Türkiye’ye 400.000 Müslüman’ın nakline onay veren ve resmi adıyla Türk ve Yunan Nüfuslarının Mübadelesine İlişkin Sözleşmesi olarak bilinen Lozan Sözleşmesi’ni imzaladı.

Antlaşma, Yunanlıların 1919 yılında emperyalist güçlerle işbirliği içinde Türkiye’yi istila etmesinin ve Mustafa Kemal (Atatürk) liderliğindeki Türk milliyetçi hareketi kuvvetleri ile yaptığı savaşın bir sonucuydu.

Hem Yunan birlikleri tarafından Türklere hem de Türk askerleri tarafından Rumlara karşı -özellikle 1922’de İzmir’de- pogromlar gerçekleştirildi. Pontus Rumları Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu tarafından, tıpkı o dönemde Ermeni ve Süryani halklarına yapıldığı gibi, bir kırıma tabi tutulmuştu. Hayatta kalan Pontuslu Rumların çoğu 1922 yılına kadar Türkiye’yi terk etti.

1922 yılına gelindiğinde Yunan ve Türk hükümetleri, emperyalistlerin egemenliğindeki Milletler Cemiyeti’nin himayesi altında, kontrol alanlarını ve ulusal sınırları belirlemişlerdi. Hem Yunan hem de Türk hükümetleri, birbirlerinden bağımsız olarak bir nüfus mübadelesi önermişlerdi. Bu, tarihçiler tarafından karşılıklı etnik temizlik olarak adlandırılacaktı.

Kafkasya’dan 50.000, Bulgaristan’dan 50.000 ve Kırım’dan 12.000 etnik Rum daha Yunanistan’a göç etti. 1924 yılına gelindiğinde, çoğu mübadeleden muaf tutulan başkent İstanbul’da olmak üzere Türkiye’de yaklaşık 350.000 Rum kalmıştı. Yunanistan’ın Batı Trakya bölgesindeki Türkler ve diğer Müslümanlar da mübadeleden muaf tutuldu.

Türkiye’den gelen Rumların çoğu, 1912-13 Balkan Savaşları’ndan sonra Yunanistan’ın eline geçen Makedonya’ya yerleştirildi. Hükümet onları bakımsız mülteci kamplarına yerleştirdi. Mübadillerin Yunan devletine karşı düşmanlıkları o kadar yoğunlaştı ki, büyük bir kısmı Yunanistan Komünist Partisi’ne katıldı.

Türkiye’den sınır dışı edilen Rumların çoğu anadili olarak Rumca/Yunanca konuşan Hristiyanlar iken, Yunanistan’dan Türkiye’ye sürülenler büyük ölçüde Türkçe bilmeyen ve Rumca konuşan Müslümanlardı ve yaşadıkları bölgenin Osmanlı tarafından işgalinden sonra İslam’a geçmişlerdi.

Loading