Dördüncü Enternasyonal’in Uluslararası Komitesi (DEUK), Yoldaş Wije Dias’ın ölümünü derin bir üzüntüyle duyurmaktadır. Wije yoldaş, Aralık 1987’den yeni oluşturulan parti başkanlığı görevine seçildiği geçtiğimiz Mayıs ayına kadar Sosyalist Eşitlik Partisi’nin (Sri Lanka) ve onun öncülü olan Devrimci Komünist Birlik’in (RCL) genel sekreteriydi.
Gelecek ay 81 yaşına girecek olan Wije, dün sabah geçirdiği kalp krizi sonrasında Kolombo’da hayatını kaybetti. Uzun bir koroner arter hastalığı geçmişi vardı ve 2013 yılında bypass ameliyatı geçirmişti. Tamamen iyileşmiş olan Wije, hayatının son gününe kadar parti liderliğinde son derece aktif kaldı.
Yoldaş Wije’nin siyasi yaşamı altmış yıla yayılmaktadır ve neredeyse, Dördüncü Enternasyonal’e Uluslararası Komite’nin önderlik ettiği tüm dönemi kapsamaktadır. Wije, yetişkin yaşamını işçi sınıfının yoksulluktan, savaştan ve her türlü kapitalist baskıdan kurtuluşu için mücadeleye adamıştır.
Wije, sosyalist enternasyonalist sürekli devrim programının amansız bir savunucusu ve işçi sınıfının siyasi bağımsızlığı için mücadele eden bir savaşçıydı. Marksist ve Troçkist ilkeleri savunurken tavizsizdi çünkü bu ilkelerin terk edilmesinin ve ihanete uğramasının yol açtığı feci sonuçlara -siyasi yönelim bozukluğu, gericilik ve trajik can kayıplarına- tanıklık etmişti.
Wije, DEUK’un siyasi rehberliği altında, Lanka Sama Samaja Partisi’nin (LSSP) Sri Lanka işçi sınıfına yönelik tarihi ihanetinden önemli siyasi dersler çıkaran dikkate değer bir grup genç insanın parçasıydı. DEUK, 1953 yılında Pablocu oportünizme karşı dünya sosyalist devrimi programını savunmak için öğretiye bağlı Troçkistlerin örgütü olarak kurulmuştu.
Wije, 1962’de Peradeniya’daki Seylan Üniversitesi’ne girdikten sonra, Sri Lanka’da Troçkizm uğruna mücadelenin uzun mirasından yararlanmakla birlikte 1953 bölünmesi konusunda ikircikli bir tutum takınan LSSP’nin gençlik hareketine katıldı. LSSP, Uluslararası Komite’yi kuran Amerikalı Troçkist James P. Cannon ve Sosyalist İşçi Partisi (SWP) liderliği tarafından yayımanan “Açık Mektup”u desteklemeyi reddetti.
LSSP işçi sınıfı içinde baskın güçtü. Ancak Ernest Mandel ve Michel Pablo’nun teşvikiyle, parlamenter ve halk cephesi manevraları ve sendikacılık lehine sosyalist siyaseti giderek daha açık bir şekilde reddediyor ve hızla egemen sınıfın Sinhala şovenisti siyasetine teslim oluyordu.
Pabloculuk, İkinci Dünya Savaşı sonrası kapitalizmin yeniden istikrara kavuştuğu koşullarda Dördüncü Enternasyonal içinde ortaya çıkan ve onu Stalinizmin, sosyal demokrasinin ve az gelişmiş ülkelerde burjuva milliyetçiliğinin bir eklentisine dönüştürmeye çalışan küçük burjuva tasfiyeci bir eğilimdir.
1964 yılında LSSP, adadaki burjuva egemenliğinin temelini sarsan güçlü bir işçi sınıfı yükselişi olan “21 talep” hareketine ihanet etti. LSSP, “Önce Sinhala” sloganını yükselten Sri Lanka Özgürlük Partisi (SLFP) liderliğindeki kapitalist hükümete girerek Sri Lanka burjuvazisinin başlıca toplumsal dayanağı rolünü üstlendi.
Bu ihanet, Sri Lanka gibi kapitalizmin geç geliştiği ülkelerde burjuvazinin herhangi bir kesiminin kitlelerin demokratik özlemlerini ve toplumsal ihtiyaçlarını karşılamadaki yetersizliğini ortaya koyan Troçki’nin Sürekli Devrim Teorisi’nin ve sosyalist enternasyonalizmin açık bir reddini temsil ediyordu.
LSSP’nin eylemleri, 1950’lerin ortaları ve 1960’ların başlarında ABD’deki Sosyalist İşçi Partisi’nin (SWP) yozlaşmasıyla kesişmişti. SWP, 1963’te Pablocularla yeniden birleşmek üzere harekete geçti. SWP içindeki bir azınlık ilkesiz birleşmeye karşı çıktı ve 1964’te Sri Lanka’da LSSP’nin “Büyük İhanet”i üzerine bir tartışma talep eden bir mektup yayımladı. SWP’den ihraç edilen bu azınlık, Dördüncü Enternasyonal İçin Amerikan Komitesi’ni (DEAK) ve 1966’da Sosyalist Eşitlik Partisi’nin (ABD) öncülü olan İşçiler Birliği’ni kurdu.
Wije’nin bu olaylara verdiği yanıt, yaşamında çok önemli bir dönüm noktası olacaktı. LSSP’nin ihanetine öfkelenen Wije, 1964 ile 1968 arasındaki yoğun bir tartışma döneminin ardından, DEUK’un Troçkist bir parti olarak LSSP’nin çöküşünün Pabloculuğun bir ürünü olduğunda ısrar etmekte haklı olduğunu kabul eden bir grup genç Troçkistin parçasıydı.
Bu tartışmalar, DEUK’un Sri Lanka şubesi olarak Devrimci Komünist Birlik’in kurulmasıyla sonuçlandı. Bu mücadelede öncü rolü, 1968’de kurulduğunda RCL’nin genel sekreteri seçilen Keerthi Balasuriya oynadı.
RCL’yi kurarken Keerthi ve yoldaşları, LSSP’den sadece örgütsel olarak kopmanın yeterli olmadığını, ihanete siyasi kılıf sağlayan Pabloculuktan da siyasi olarak kopmak gerektiğini anlamışlardı. RCL, LSSP (R)’nin merkezci siyasetini teşhir etmeye büyük önem verdi. Pablocular bu partiyi, üst düzey LSSP liderlerini -izlerini kaybettirmek için- ihraç ettikten sonra alelacele kurmuşlardı.
RCL-SEP’in sonraki on yıllardaki mücadelesi büyük ölçüde LSSP’nin ihanetinin siyasi sonuçlarının üstesinden gelme mücadelesi etrafında dönecekti. LSSP, işçi sınıfını kapitalist egemenliğe zincirleyerek ve Sri Lanka egemen sınıfının etnik-toplulukçu siyasetini destekleyerek, Castroculuk, Maoculuk ve Sinhala şovenizmini harmanlayan Janatha Vimukthi Peramuna (Halk Kurtuluş Cephesi, JVP) ve Tamil milliyetçisi Tamil Eelam Kurtuluş Kaplanları (LTTE) biçiminde küçük burjuva radikal siyasetin yükselişine kapı açmıştı.
RCL’nin ilkeli siyaseti, bir yandan 1971’de JVP liderliğindeki kırsal kesim gençliğinin izole bir isyanının siyasi iflasını ifşa ederken, diğer yandan işçi sınıfının JVP liderlerini ve kadrolarını acımasız devlet baskısına karşı savunması için kampanya yürütmesinde açıkça görülüyordu. Bunu yaparken RCL de devlet baskısına uğradı ve yeraltında faaliyet göstermek zorunda kaldı.
1970-76 dönemindeki ikinci LSSP-SLFP koalisyonu, dünya ekonomik krizinin yoğunlaştığı koşullarda işçi sınıfı ile sert bir çatışmaya girdi. Bunun yarattığı siyasi karmaşadan yararlanan J.R. Jayawardene ve sağcı Birleşik Ulusal Parti (UNP) 1977’de iktidara geldi. UNP, derhal işçi sınıfına karşı büyük bir saldırı başlattı, adayı küresel yatırıma açtı, 1980’de bir genel grev provoke etti ve Sinhala şovenizmini körüklerken otoriter bir başkanlık sistemi kurdu. Nihayetinde bu durum 1983’te, adayı sonraki çeyrek yüzyıl boyunca sarsacak bir etnik savaşın patlak vermesine yol açtı.
RCL-SEP, savaşa ve şovenist Sri Lanka burjuvazisi ile devletine devrimci yenilgicilik ve sosyalist enternasyonalizm açısından tek başına karşı çıktı. RCL, Tamillerin çoğunlukta olduğu kuzey ve doğu bölgelerinden tüm güvenlik güçlerinin derhal çekilmesi için ajitasyon yaparken, Hindistan ve emperyalist güçlerin desteğini sağlamaya çalışan LTTE’nin toplulukçu politikalarına karşı çıktı; Sinhala ve Tamil işçileri ile kır yoksullarını Lanka ve Tamil Eelam Birleşik Sosyalist Devletleri uğruna mücadelede birleştirmek için mücadele etti.
RCL, 1985-86 yıllarında, Britanya’daki İşçilerin Devrimci Partisi’nin (WRP) ulusal oportünist yozlaşmasına karşı muhalefette, Uluslararası Komite önderliği içinde kritik ve belirleyici bir rol oynadı. WRP’nin Troçkist ilkelere ihanetine karşı muhalefete, DEUK’un ABD şubesi olan İşçiler Birliği ve onun ulusal sekreteri David North önderlik ediyordu. Keerthi, DEUK tarafından hazırlanan ve WRP’den kopuşun siyasi temelini ayrıntılı şekilde açıklayan ana belgelerin hazırlanmasında North ile yakın işbirliği içinde çalıştı.
North, Wije Dias’ın 75. doğum günü vesilesiyle yazdığı övgü yazısında, Keerthi’nin “olağanüstü katkısının, RCL liderliğinin ve kadrosunun Troçkizm uğruna on yıllar boyunca verdiği mücadeleden elde ettiği muazzam deneyimi ve siyasi kararlılığı yansıttığını” yazdı.
İşte bu sayede RCL, Keerthi yoldaşın Aralık 1987’deki zamansız ve tamamen beklenmedik kaybına dayanabildi. Onun 39 yaşında ölümü Devrimci Komünist Birlik ve Uluslararası Komite için ağır ve trajik bir kayıp oldu. RCL’nin Keerthi’nin ölümünün etkisine -iç savaşın, JVP suikastçılarının saldırılarının ve sürekli hükümet zulmünün ortasında- dayanabilmiş olması, her türlü nesnel standarda göre RCL liderliğinin olağanüstü siyasi gücünün bir göstergesiydi. Ancak şu da kabul edilmelidir ki -ne RCL/SEP’te ne de Uluslararası Komite’de bu yargıya karşı çıkacak tek bir yoldaş yoktur- siz Yoldaş Wije, partinin birliğini korumada, devrimci enternasyonalist yönelimini sürdürmede ve onu ileriye götürmede belirleyici bir rol oynadınız.
DEUK’un 1985-86’da WRP’yi yenilgiye uğratması, dünya sosyalist devrimi programını ve stratejisini savunma ve geliştirme mücadelesinde belirleyici bir dönüm noktasını oluşturdu. Bu aynı zamanda Sri Lanka şubesinin önderleri ile uluslararası fikirdaşları ve yoldaşları arasında geniş kapsamlı bir işbirliğine olanak sağladı.
Keerthi’nin ölümü, Hint ordusunun, Hint-Sri Lanka Anlaşması uyarınca Tamil kuzeyini ve doğusunu işgal etmesinin yol açtığı büyük bir siyasi krizle aynı zamana denk geldi.
Yoldaş Wije bu meydan okumayı siyasi cesaret ve kararlılıkla karşıladı. Bunu izleyen iç savaş, devlet baskısı, JVP saldırıları ve kronik siyasi krizlerle dolu çalkantılı yıllarda, Wije kendisine duyulan siyasi güvenin karşılığını fazlasıyla verecekti. Gerçekten de kendi partisinde ve tüm DEUK liderleri ve kadroları arasında muazzam bir saygıya sahipti.
Wije yoldaş 2010 yılında, adada kendi çabasıyla önemli bir siyasi ve kültürel figür olan eşi ve yoldaşı Piyaseeli’yi kaybetti.
Üç yıl sonra Wije, bypass ameliyatı geçirdi. Sağlık durumunun kötüye gitmesine ve doğal olarak yaşlılığın getirdiği fiziksel zorluklara rağmen, hayatının son günlerine kadar siyasi olarak aktif kaldı, engin bilgi ve deneyimine dayanarak liderlik ve siyasi danışmanlık yaptı. Salı günü Dünya Sosyalist Web Sitesi’nin Sri Lanka yayın kurulu toplantısına katıldı.
Ölümünden önceki aylarda, Nisan ayından bu yana adayı sarsan ve bu ayın başlarında Devlet Başkanı Gotabaya Rajapakse’nin istifa edip ülkeden kaçmasına neden olan işçi ve emekçilerin kitlesel ayaklanmasına partinin vereceği yanıtın hazırlanmasıyla yakından ilgilendi.
Wije, SEP’in Mayıs ayındaki Üçüncü Ulusal Kongresi’nde öncü bir rol oynamış ve DEUK ile yakın işbirliği içinde, ölümünden tam bir hafta önce, 20 Temmuz’da yayımlanan “Sri Lanka’da İşçilerin ve Kırsal Kitlelerin Demokratik ve Sosyalist Kongresi İçin!” başlıklı SEP açıklamasının yazılmasında merkezi bir rol oynamıştı. Açıklama, SEP’in kapitalist yönetime karşı amansız muhalefetini açıkça ortaya koymaktadır. Bildiri, 1917 Rus Devrimi’nden LSSP’nin 1964’teki ihanetinin ve 2011’deki başarısız Mısır Devrimi’nin derslerine kadar, işçi sınıfının son yüzyıldaki engin deneyimlerinden yola çıkarak, işçi iktidarı ve sosyalizm için mücadele etmek üzere işçi sınıfının bağımsız mücadele örgütlerinin inşa edilmesine dayanan bir strateji geliştirmektedir.
Yoldaş Wije dolu dolu bir yaşam sürdü. Hem ana dili Sinhalada hem de İngilizcede güçlü bir hatip olduğu, çok sayıda konuşma videosundan anlaşılmaktadır.
Sri Lanka ve Hindistan tarihi, uluslararası işçi hareketi ve hem Güney Asya hem de Batı kültürü hakkında engin bir bilgiye sahipti.
Sınıf düşmanına karşı korkusuzca muhalefet etti ancak en azılı düşmanı bile onun siyasi dürüstlüğünü sorgulayamadı ve sorgulamaya cesaret edemedi.
Burjuvazinin siyasi temsilcilerinin ve küçük burjuva oportünistlerinin kibir ve hainliklerini ifşa etmede çok etkili bir şekilde kullanabildiği parlak bir mizah anlayışı vardı. Fazlasıyla hak ettiği siyasi itibarına rağmen, Wije son derece mütevazı bir adamdı.
Wije, Stalinistler, sosyal demokratlar ve onların Pablocu suç ortakları tarafından işçi sınıfına yapılan devasa ihanetlerle bağlantılı uzun ve zorlu koşullarda yol almak zorunda kaldı. Ancak Sri Lanka’da işçi sınıfının yeni bir devrimci yükselişini görecek kadar yaşadı; bu yükselişin, sistemik küresel kapitalist kriz koşullarında tüm dünya için bir alamet olduğu hızla ortaya çıkıyor.
Yoldaş Wije Dias, Sri Lanka’da Troçkizm uğruna verilen mücadelede anıtsal bir figürdür. Onun yaşamı ve mirası artık sosyalizm mücadelesinin tarihine geçmiştir. Bunlar, dünya sosyalist devriminin on yılı olacağını ve olması gerektiğini kanıtlayacak olan bu dönemde, işçilere ve gençlere ilham vermeye ve daha da önemlisi onları siyasi olarak yönlendirmeye hizmet edecektir.
28 Temmuz 2022