2022 çok önemli bir yıldı. ABD-NATO’nun Ukrayna’da Rusya ile kışkırttığı savaş, tarifsiz acılara neden oldu ve nükleer silahlı güçler arasında daha geniş, küresel bir çatışma çıkarma tehdidi yaratıyor. COVID pandemisi “sona ermiş” olmaktan çok uzakta, on milyonlarca hatta yüz milyonlarca insanın sağlığını riske atarak tahribat yaratmaya devam etti ve ediyor. Görevdeki bir başkanın faşist darbe girişiminin ardından Amerikan siyasi sistemi giderek daha derin bir kriz ve tepkinin içine gömüldü. Dünya çapında aşırı sağcı güçler, “sol” partilerin ve sözde işçi örgütlerinin tamamen yerlere kapanması karşısında saldırılarını sürdürdüler.
Egemen seçkinleri sarsan ve onları sağa iten aynı süreçler, halk kitlelerini de harekete geçirip eyleme itiyor. İşçi sınıfı, tarihteki en büyük uluslararası hücumunun arifesinde bulunuyor. Sosyalizm bir kez daha çok sayıda insanın şiarı haline gelecek.
Sanatçılar, bu son derece karmaşık ve çelişkili koşullara büyük ölçüde hazırlıksızlar.
Şirketler, pandemi sırasında kaybettikleri kazançları geri almaya çalışıyor. Sinema endüstrisi, sınırlı bir başarıyla da olsa, insanları tekrar sinemalara çekmek için elinden geleni yapıyor.
Hollywood Reporter’a göre, küresel sinema gişesi “COVID-19 pandemisinden yavaş ama istikrarlı yükselişini sürdürüyor.” Analiz firması Gower Street’in haberine göre, “Top Gun: Maverick ve Black Panther: Wakanda Forever gibi yapımların hayranları sinemalara geri çekmedeki başarısı sayesinde dünya çapında sinema gelirleri 2022’de geçen yıla göre yüzde 21 artışla 25,8 milyar dolara ulaşacak” Aynı firma 2023 yılında toplam küresel gişe hâsılatının 2022’ye göre yüzde 12’lik bir artışla 29 milyar dolara ulaşacağını tahmin ediyor.
Bu rakamlar hâlâ pandemi öncesi seviyelerin çok altındadır. Hollywood Reporter, “Pandemi öncesi son yıl olan 2019’da küresel gişe hâsılatı 42,3 milyar dolarla tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaşmıştı,” diye yazıyor ve 2023 tahmininin halen “pandemi öncesi son üç yılın (2017-2019) ortalamasının yüzde 27 gerisinde” olduğunu ekliyor.
Dünya jeopolitiği bu yıl film endüstrisinin faaliyetlerine önemli ölçüde etki etti. Küresel gişe hâsılatındaki toparlanma 2022’de Çin’in “katı sıfır COVID politikası” nedeniyle “yavaşladı” ve bu da “dünyanın en büyük ikinci sinema piyasasında” sinema salonlarının daha uzun süre kapalı kalması anlamına geldi. Çin’de 2022 gelirlerinin 2021 seviyelerinin yaklaşık 3 milyar dolar altında olması bekleniyordu. Muhtemelen 2023’te bu artık bir sorun olmayacak.
Şubat ayında patlak veren Ukrayna savaşı, ABD’li stüdyoların Rusya’yı “toptan boykot etmesine” yol açtı. “Rusya boykotu ve değişken döviz kurlarının birleşimi, ABD doları bazında 1 milyar dolarlık bir düşüş daha anlamına geldi.”
2022’de dünya çapında ticari açıdan en başarılı on filmden sekizi önemsiz süper kahraman, çizgi roman veya militarist aksiyon filmleriydi (Top Gun: Maverick, Jurassic World: Dominion, Doctor Strange in the Multiverse of Madness, vb.) Diğer ikisi ise Çin’in ticari yapımlarıydı (The Battle at Lake Changjin II ve Moon Man).
Sinema ve televizyon yapımcılığının mevcut yapısı da dahil olmak üzere pek çok engel ve zorluğa rağmen, bu alanda vizyon ve duyarlılık sahibi, toplumsal düzende bir şeylerin fena halde yanlış gittiğine dair giderek artan bir farkındalık sergileyen sanatçılar da var.
Frederick Engels’in bir zamanlar açıkladığı gibi, yazarlar ve yönetmenler farkında olsun ya da olmasın, toplumsal kurumların ve koşulların mantıksız ve adaletsiz olduğuna dair artan ve öfkeli algıları, yalnızca “daha önceki ekonomik koşullara uygun toplumsal düzenin artık uyum sağlayamadığı değişikliklerin sessizce gerçekleşmiş olduğunun” kanıtıdır. Engels’in işaret ettiği gibi, “bundan, gün ışığına çıkarılan uyumsuzluklardan kurtulma araçlarının da az ya da çok gelişmiş bir durumda mevcut olması gerektiği sonucu çıkar.” Bu araçlar “mevcut üretim sisteminin inatçı gerçeklerinde keşfedilmelidir.”
Günümüz küresel varoluşunun “inatçı gerçeklerine” yönelenlerin sayısı hâlâ görece az da olsa, böyle yazar ve yönetmenler var. Minamata, Lost Illusions, Ahed’s Knee, Tár, All Quiet on the Western Front, The Dropout, Dopesick, Triangle of Sadness, Working Class Heroes gibi film ve televizyon yapımları, çeşitli şekillerde ve farklı derecelerde, bunun kanıtıdır. Koşulların kötüleşmesi ve egemen sınıfların işlediği suçlar bu tür sanatçıların sayısını arttırmalıdır.
2022 filmleri
Minamata (Andrew Levitas)
Ahed’s Knee (Nadav Lapid)
Lost Illusions (Xavier Giannoli)
Tár (Todd Field)
All Quiet on the Western Front (Edward Berger)
Ali & Ava (Clio Barnard)
Triangle of Sadness (Ruben Östlund)
Tantura (Alon Schwarz)
Three Minutes—A Lengthening (Bianca Stigter)
The Box (Lorenzo Vigas)
Everything Everywhere All at Once (Daniel Kwan, Daniel Scheinert)
Skies of Lebanon (Chloé Mazlo)
Benediction (Terence Davies)
Costa Brava, Lebanon (Mounia Akl)
We (Alice Diop)
2022’de gösterilen 2021 filmleri
Where is Anne Frank (Ari Folman, 2021)
7 Prisoners (Alexandre Moratto, 2021)
Blue Bayou (Justin Chon, 2021)
Flee (Jonas Poher Rasmussen, 2021)
The Phantom (Patrick Forbes, 2021)
A Hero (Asghar Farhadi, 2021)
The Tragedy of Macbeth (Joel Coen, 2021)
Netflix, Apple TV+ ve film festivalleri
Farha (Darin Sallam)
The Time of the Fireflies (Matteo Robert Morales and Mattis Dalton)
Sun (Kurdwin Ayub)
Kash Kash—Without Feathers (Lea Najjar)
Cherry (Anthony and Joe Russo) (2021)
Palmer (Fisher Stevens) (2021)
Televizyon dizileri
The Dropout
Dopesick (2021)
Succession (2021)
The Silent Sea (2021)
Stefan Steinberg’in seçimleri
1) Rabiye Kurnaz vs. George W. Bush – (Andreas Dresen)
2) The Conference – (Matti Geschonneck)
3) Unrest– (Cyril Schäublin)
4) Leonora Addio - (Paolo Taviani)
5) Triangle of Sadness – (Ruben Östlund)
6) The Tragedy of Macbeth – (Joel Cohen)
7) The Swimmers – (Sally El Hosaini –gerçek bir hikayeye dayanan filmde, Suriye’den ve başka yerlerden gelip kalpsiz acımasız Avrupa’ya girmeye çalışan sığınmacıların korkunç durumu ele alınırken, Nathalie ve Manal Issa kardeşler olağanüstü oyunculuk performansları sergiliyor– Netflix’te)
8) R.M.N. – (Romen yönetmen Cristian Mungiu. Yeni filmi Romanya’ya giriş yapan göçmen işçilerin karşılaştığı ırkçılığı ele alıyor.)
Şiddetle tavsiye edilecek bir belgesel, ne yazık ki şu anda sadece Almanca ve/veya Fransızca olarak mevcut
1) Musik im Dritten Reich - Der Maestro und die Cellistin von Auschwitz
Televizyon
Yeni çıkan diziler arasında öne çıkanlardan:
1) Dopesick, önemli bir dizi
2) The Good Nurse – ABD sağlık sisteminin acımasızlıklarını ele alıyor – Netflix’te.
İki ABD dizisi yeni kapitalist girişimlerin (“start-up”) zehirli dünyasını ele alıyor:
3) The Dropout
4) WeCrashed – Apple’da
… ve modern şirketlerin bu işgücüne yönelik artan talepleri hakkında
5) Severance
Ve son olarak:
6) The Wonder. Yönetmen Sebastián Lelio. Diğer konuların yanı sıra, on dokuzuncu yüzyılın ortalarında İrlanda’da dini inanç ve (tıp) bilim(i) arasındaki çatışmayı ele alan filmde Florence Pugh iyi bir performans sergiliyor.
Richard Phillips’in seçimleri
Uzun filmler
Lost Illusions (Xavier Giannoli)
Tár (yazan ve yöneten Todd Field)
All Quiet on the Western Front (Edward Berger)
Don’t Look Up (Adam McKay)
Funny Boy (Deepa Mehta)
* Minamata (Andrew Levitas). Film 2020 ve 2021’de çeşitli ülkelerde gösterime girdi ancak MGM tarafından engellendi ve Şubat 2022’ye kadar ABD’de resmi olarak gösterime girmedi. Minamata’nın Almanya’daki gösterim haklarını elinde bulunduran MGM, 11 Ocak 2023’e kadar filmi göstermeyecek. Filmin Berlin Film Festivali’ndeki gösteriminin üzerinden yaklaşık üç yıl geçmiş olacak.
Belgeseller ve diziler
The Real Charlie Chaplin (Peter Middleton ve James Spinney)
Ennio – The Maestro (Giuseppe Tornatore)
Theaters of War (Roger Stahl)
Meltdown: Three Mile Island (Kief Davidson)
Impeachment (Ryan Murphy ve diğerleri)
The Kominsky Method (Chuck Lorre gibi çeşitli yönetmenler)
Mo (Mo Amer ve Ramy Youssef)
Verena Nees’in seçimleri
We Might As Well Be Dead (Natalia Sinelnikova)
The Silent Forest (Saralisa Volm)
Working Class Heroes (Milos Pusic)