NATO Ukrayna’da Rusya’ya karşı savaşı büyük ölçüde tırmandırmaya hazırlanırken, Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy hükümeti yoğun bir krizle boğuşuyor. Salı günü aralarında Zelenskiy’nin başdanışmanının da bulunduğu üst düzey yetkililer, altı bakan yardımcısı ve beş bölge valisi ya yaygın yolsuzluk iddiaları nedeniyle istifa etti ya da Bakanlar Kurulu tarafından görevden alındı.

Zelenskiy’nin ofis başkan yardımcısı Kirilo Timoşenko istifa eden en üst düzey yetkili oldu. Timoşenko Zelenskiy rejimi içerisinde medya içeriğinden sorumluydu. Timoşenko’nun istifası için herhangi bir neden gösterilmezken, daha önce sivilleri tahliye etmek için Ukrayna hükümetine bağışlanan pahalı arabaları kendi kişisel kullanımı için kullanmakla suçlanmıştı.

Aralık 2022’nin başlarında Ukraynalı haber kuruluşu Ukrainska Pravda, Timoşenko’nun sıkıyönetimin ortasında 100.000 dolarlık bir Porsche Taycan ile dolaştığını saptadı.

Görevden alınan beş bölge valisinin, görevden ayrılan Timoşenko ile olan bağları nedeniyle istifaya zorlandıklarına dair haberler de çıktı.

Pazartesi günü erken saatlerde Ukrayna Altyapı Bakan Yardımcısı Vasil Lozinskyi, jeneratör alımı için 400.000 dolar değerinde rüşvet almakla suçlanmasının ardından görevden alındı ve daha sonra da polis tarafından gözaltına alındı. Rus füze saldırıları son aylarda yaygın elektrik kesintilerine neden olarak milyonlarca kişiyi elektriksiz ve kritik altyapıya erişimsiz bırakmış durumda.

Savunma bakanlığının ordu için market fiyatlarının iki ila üç kat üzerinde şişirilmiş fiyatlarla gıda tedarik etmek üzere bir sözleşme imzaladığına dair haberlerden sonra Savunma Bakanı Oleksii Reznikov’un da adı bir yolsuzluk skandalına karıştı.

Reznikov bu fiyatların “teknik bir hata” olduğunu iddia etti ve şu ana kadar görevinde kaldı. Ancak yardımcısı Viaçeslav Şapovalov istifasını sundu. Reznikov, savunma bakanı olarak savaşın merkezi figürlerinden biri. Reznikov bir haftadan biraz daha uzun bir süre önce açıkça “Ukrayna’nın fiilen NATO üyesi olduğunu” ilan etmişti.

Zelenskiy Salı gecesi yaptığı bir konuşmada, hükümetindeki tasfiyeyi “yolsuzlukla” mücadele çabasının bir parçası olarak sunmaya çalıştı ve hükümet yetkililerinin tatil veya resmi olmayan amaçlarla yurt dışına seyahat etmelerinin yasaklanacağını duyurdu. Zelenskiy ayrıca daha fazla görevden almanın olabileceğini de belirterek “bakanlıkları, bölgesel yönetimleri, kolluk kuvvetlerini ve diğer birimleri” kapsayan “idari kararlar aldığı” uyarısında bulundu.

Zelenskiy’nin Halkın Hizmetkârı partisinin başkanı David Arakhamia ise, Telegram üzerinden yaptığı paylaşımda şu uyarıda bulundu: “Her düzeydeki yetkililer resmi ve gayri resmi kanallardan sürekli olarak uyarıldı: savaşa odaklanın, mağdurlara yardım edin, bürokrasiyi azaltın ve şüpheli işler yapmayı bırakın. Birçoğu gerçekten dinledi ancak bazıları ne yazık ki dinlemedi.”

Arakhamia şöyle devam ediyordu: “Medeni bir şekilde çalışılmazsa, savaş zamanı yasaları uygulanacaktır. Bu hem son jeneratör alımları hem de savunma bakanlığındaki yeni skandallar için geçerlidir.”

Devlet ihaleleri skandalları, Şubat 2022’de Rusya tarafından istila edilmeden önce Ukrayna oligarşisi içinde yaygındı ve hem eski Devlet Başkanı Petro Poroşenko hem de eski İçişleri Bakanı Arsen Avakov benzer skandallara karışmıştı. Ukrayna NATO ve AB’ye girmeye çalışırken bu tür skandallar “yolsuzlukla mücadelenin” bir parçası olarak sunulsa da, gerçekte bu tür skandallar her şeyden önce Ukrayna oligarşisinin çeşitli hizipleri arasındaki bir iç savaş biçimidir. Uluslararası Şeffaflık Örgütü 2021 yılında Ukrayna’yı en çok yolsuzluk yapılan ülkeler listesinde 180 ülke arasında 122. sıraya yerleştirdi.

Zelenskiy’nin yolsuzlukla mücadele iddialarının sahtekârca niteliği ne olursa olsun, ortaya çıkanlar Zelenskiy hükümetinin krizinin en azından halk içinde artan toplumsal hoşnutsuzluktan kaynaklanmadığını göstermektedir. Bu ifşaat, Stalinist bürokrasinin kapitalizmi restore etmesiyle ortaya çıkan yozlaşmış oligarşinin, NATO’nun Rusya’ya karşı yürüttüğü savaş için ülkeye akan on milyarlarca doların önemli bir bölümünü, kendisini daha da zenginleştirmek için utanmadan kullandığına dair hiçbir şüphe bırakmamaktadır.

Bu arada, Ukrayna’nın savaş öncesi 39 milyonluk nüfusunun 8 milyonu ülkeyi terk etmiş ve 8 milyonu da ülke içinde yerinden edilmiştir. Dünya Gıda Programı’na göre, Ukrayna’da 11,4 milyon kişi “yetersiz bir gıda tüketimine” sahip; bu rakam son üç ayda 3 milyondan fazla artış gösterdi. Ülkedeki her beş çocuktan biri (yüzde 22,9) kronik yetersiz beslenme sorunu yaşıyor.

Ukrayna ordusunun da kriz içinde olduğuna dair işaretler var. ABD Genelkurmay Başkanı Mark Milley’in geçtiğimiz Kasım ayında her iki taraftan 200.000 askerin öldüğü ya da yaralandığı ifadesinin gösterdiği gibi Ukrayna savaş sırasında büyük kayıplar verdi. Rusya’nın nüfusu Ukrayna’nın nüfusundan üç kat daha fazladır.

Haberlere göre Ukrayna güçleri şu anda asıl çatışmaların yaşandığı Bahmut’ta Rusya’ya karşı toprak kaybediyor. Salı günü Zelenskiy, askerlere firar ve askeri emirlere itaatsizlikten dolayı ağır cezalar getiren ve yasal savunma haklarını önemli ölçüde zayıflatan bir yasa tasarısını imzaladı.

Hükümetteki görev değişiklikleri, İçişleri Bakanlığı’nın birçok üst düzey yetkilisinin bir helikopter kazasında hayatını kaybetmesinden sadece bir hafta sonra gerçekleşti. Ölenler arasında Zelenskiy’nin yakın müttefiki ve savaş zamanı liderliğinin kilit isimlerinden İçişleri Bakanı Denis Monastırski de vardı. Yine geçen hafta Zelenskiy’nin eski danışmanı ve savaştaki başlıca figürlerden biri olan Oleksiy Arestoviç istifa etmek zorunda kaldı. Arestoviç, canlı yayında Dnipro kentinde 46 kişinin ölümüne neden olan bir konutun yıkımına bir Rus füzesinin değil Ukrayna hava savunmasının neden olduğunu öne sürerek Ukrayna hükümetinin resmi çizgisiyle çelişmesinin ardından ordu ve aşırı sağın yanı sıra Zelenskiy tarafından alenen saldırıya uğramıştı.

Görevden alınmasının ardından Arestoviç, kendi görüşüne göre Ukrayna’nın savaşı kazanma ihtimalinin düşük olduğunu kamuoyuna açıkladı ve bir hükümet yetkilisi olarak savaşın gerçek durumunu Ukrayna’nın lehine olacak şekilde bilerek yanlış yansıttığını kabul etti. Arestoviç ayrıca Ukrayna devletinin varlığının gerçekten tehlikede olduğunu öne sürerek yine resmi propagandayla çelişti.

Zelenskiy hükümetinin krizi, üst düzey ABD ve NATO yetkililerinin Rusya ile savaşın bugüne kadarki en pervasız ve önemli tırmanışına hazırlanmak üzere Kiev’i ve savaşa müdahil olan başlıca Avrupalı güçleri ziyaret ettikleri sırada ortaya çıktı.

Pentagon'un ve CIA’in yarı resmi sözcüsü gibi hareket eden New York Times, yetkililerin görevden alınmasının en azından kısmen Ukrayna’nın NATO’dan daha fazla ağır silah alma yönünde devam eden çabalarından kaynaklandığının bir göstergesi olduğunu ifade edecek şekilde, “Ukrayna’nın daha fazla Batı desteği için neredeyse her gün yalvardığı sırada yetkililerin görevden alınması, Bay Zelenskiy’nin yolsuzlukları temizlemeye ve müttefiklerine hükümetinin yolsuzluğa sıfır tolerans göstereceği konusunda güvence vermeye çalıştığını gösteriyor,” diye yazdı.

Geçtiğimiz haftalarda Zelenskiy hükümeti Alman hükümetinden Leopard 2 tankları almak için bastırıyordu ve New YorkTimes bunun görevden almalarda rol oynadığını kabul etti. Salı gününün ilerleyen saatlerinde Alman hükümeti Leopard 2 tanklarını göndereceğini ve diğer ülkelerin de aynı şeyi yapmasına izin vereceğini açıkladı. Reuters ayrıca ABD hükümetinin Ukrayna’ya Abrams tankları göndermeyi düşündüğünü de bildirdi.

Zelenskiy’nin danışmanı Andriy Yermak, Ukrayna’nın doğrudan NATO ile yürüttüğü savaş planlarını gündeme getirerek, ülkenin birkaç yıl daha sürecek ve yüzlerce tank ile milyarlarca, belki de trilyonlarca dolarlık dış yardım gerektirecek bir savaşa hazırlandığını açıkladı. Yermak Telegram uygulamasında “Tanklara ihtiyacımız var; 10-20 değil, birkaç yüz tane,” diye yazdı. “Amacımız 1991 sınırlarını [yeniden] tesis etmek ve suçlarının bedelini ödeyecek olan düşmanı cezalandırmaktır.”

25 Ocak 2023