[මෙය A letter to a friend on the historical and political background to the war in Ukraine යන මැයෙන්
2022 මාර්තු 18 වැනි දින පල වූ ලිපියේ පරිවර්තනයයි.]
පහත දැක්වෙන ලිපිය, රුසියානු - යුක්‍රේන් යුද්ධය පිලිබඳ ව මෑතක දී එක්සත් ජනපද (එජ) සරසවියක පැවැත්වූ අන්තර්ජාල සාකච්ඡාවක් සම්බන්ධයෙන් සිය මතය විමසා සිටි මිතුරෙකුට ලෝසවෙඅ ජාත්‍යන්තර කර්තෘ මන්ඩලයේ සභාපති ඩේවිඩ් නෝර්ත් විසින් යවන ලද්දකි.
ප්‍රිය මිත්‍රය,
රුසියානු-යුක්‍රේන් යුද්ධය සම්බන්ධයෙන් පැවැති අන්තර්ජාල සාකච්ඡාව කෙරේ මගේ අවධානය යොමු කරවීම පිලිබඳවත්, එකී විශ්ව විද්‍යාලයීය කටයුත්තට මට සම්ප්‍රවේශය සලසා දීම පිලිබඳවත් ඔබට ස්තුතිවන්ත වෙමි. එකී ප්‍රචාරයට සවන් දුන් මම දැන්, ඔබ ඉල්ලා ඇති පරිදි, ශාස්ත්‍රාලයීයයන් දෙදෙනාගේ ඉදිරිපත් කිරීම සම්බන්ධයෙන් මගේ 'වෘත්තීයමය' අදහස දක්වන්නෙමි. මගේ අවධානය කේන්ද්‍රගත වන්නේ, සමූලඝාතනය පිලිබඳ අධ්‍යයන ක්ෂේත්‍රයේ ඔහුගේ කටයුතු මා හට සමීප වන ඉතිහාසඥයාගේ ප්‍රකාශ කෙරේ ය. කොයි හැටියෙනුත් වඩාත්ම සැලකිය යුතු පරිකථනයන් ඉදිරිපත් කලේ ඔහුය.
කෙලින්ම කිවහොත්, ලෝක සිදුවීම්වල මෙම තීරනාත්මක හා බියකරු හැරුම් ලක්ෂ්‍යය කෙරේ ඔහුගේ නොගැඹුරු ප්‍රවේශයෙන්, ඉදින් මම මවිතයට පත් නොවීම් නම්, කලකිරීමට පත් වීමි. ඔබ දන්නා පරිදි, යුද්ධය පිලිබඳ මගේ තක්සේරුව ජාත්‍යන්තර සමාජවාදී දේශපාලනයේ ක්‍රියාකාරීව හුන් අයෙකුගේ තක්සේරුවකි. ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවිය යුක්‍රේනයට එල්ල කල රුසියානු ආක්‍රමනය ප්‍රසිද්ධියේ හෙලා දැක ඇත. කෙසේවෙතත්, දේශපාලනික වමේ මෙම සප්‍රතිපත්තික විරුද්ධත්වයත්, මෙම ආක්‍රමනය කිසිදු කුපිත කිරීමකින් තොරව රුසියාව විසින් ගන්නා ලද ප්‍රචන්ඩ පියවරක් ලෙස ඉදිරිපත් කරන අපරූපී ඒක පාර්ශ්වික එජ-නැටෝ නිල ප්‍රචාරන ආඛ්‍යානයත් අතර පොදු කිසිවක් හෝ නැත.
යුද්ධ හා විප්ලව වැනි තීරනාත්මක සිදුවීම් නොවෙනස් ලෙස හේතු ඵල සම්බන්ධය පිලිබඳ සංකීර්න ගැටලු ඉස්මතු කරයි. බැරෑරුම් දේශපාලන විශ්ලේෂනයක දී, ඉතිහාසය පිලිබඳ අධ්‍යයනයක් යනු අත්හල නොහැකි පදනමක් වීමේ එක් හේතුවක් වන්නේ එයයි. මෙම පොදු සත්‍යය, රුසියාව පිලිබඳ කවර හෝ සාකච්ඡාවක දී සුවිශේෂී වැදගත්කමක් අත්පත් කර ගනී. එම රට, විසිවන සියවසේ වඩාත්ම වැදගත් දේශපාලන සිදුවීම බවට තර්ක කල හැකි සිද්ධිය -එනම්, 1917 ඔක්තෝබර් විප්ලවය- සිදු වූ ස්ථානයයි. එකී විප්ලවයේ ඓතිහාසික, දේශපාලනික හා බුද්ධිමය උරුමය, තවමත්, අපේ කාලයේ පවා, රාව ප්‍රතිරාව නංවයි. අද්‍යතන ලෝකයේ දේශපාලනය හා ගැටලු වටහා ගැනීම සඳහා සෝවියට් ඉතිහාසය හැදෑරීම තවමත් තීරනාත්මක ය.
මෙම කරුන මතුකිරීම වූ කලී දේශපාලන අතීතාවර්ජනීය භාවානුගතිය පිලිබඳ කාරනාවක් නොවේ. ඉතිහාසඥයාගේ ආරම්භක ප්‍රකාශ සෝවියට් සමාජවාදී සමූහාන්ඩු සංගමයේ අවසාන දශක පිලිබඳව කෙටියෙන් සඳහන් කරමින් එහි විසුරුවා හැරීම විසින් ඇති කෙරුනු කම්පනය පිලිබඳව අවධාරනය කලේ ය. කෙසේ වෙතත්, ව්ලඩිමීර් පුටින්ගේ පෞද්ගලික මනෝ විඥානය මත මෙම සිදුවීම ඇති කල බලපෑම සම්බන්ධයෙන් වූ ඔහුගේ අවධාරනය, රුසියාව හෝ වත්මන් යුද්ධය හෝ පිලිබඳ බැරෑරුම් වටහා ගැනීමකට මඟ පෑදුවේ නැත. සෝවියට් සංගමය විසුරුවා හැරීමට ස්ටැලින්වාදී නිලධරය ගත් තීන්දුව විසින් මතු කෙරුනු රාජ්‍ය තන්ත්‍රයේ සමාජ ආර්ථික පදනම් පිලිබඳ ව පැහැදිලි කිරීමට ප්‍රයත්නයක් ඔහු නොදැරී ය.
අත්‍යවශ්‍ය ප්‍රශ්න මතු නොකෙරිනි. පුටින් පාලනය ගෙන යන්නේ කාගේ උත්සුකයන් මත ද? පුටින්ගේ හා සෝවියට් සංගමයේ විදෙස් පිලිවෙත් සංසන්දනය කිරීමේ දී එම පිලිවෙතේ කවර අංගෝපාංග වෙනස් වී ද? කවර අංග දිගට ම පවත්වා ගැනුනි ද?
භූගෝලය යනු එක් නොනැසී පවත්නා සාධකයකි. එය, ඒ සා මහත් ආක්‍රමන රැසකට බඳුන් වී ඇති භූමි භාගයක් වන රුසියාව හමුවේ දිගටම හොල්මන් කල සාධකයයි. එහි මිලියන 30 ත් 40 ත් අතර පුරවැසියන් සංඛ්‍යාවකට මරනය උරුම කර දුන්, යන්තම් වසර 80 කට ඉහත නාසි ජර්මනිය විසින් දියත් කරන ලද සමූලඝාතක යුද්ධය පිලිබඳව මෙහිදී මා අමුතුවෙන් සඳහන් කල යුතු ද? 1989 දී බර්ලිනයේ කේජීබී මූලස්ථානයෙන් පිටත ඇති වූ කලහකාරී සිදුවීම් පුටින් තුල ඇති කල බලපෑම පිලිබඳව ඉතිහාසඥයා සඳහන් කලේය. 'මහා දේශප්‍රේමී යුද්ධය' [1941 ජූනි 22 දා සිට 1945 මැයි 9 වන දින දක්වා දෙවැනි ලෝක යුද්ධයේ නැගෙනහිර යුද පෙරමුනේ නාසි ජර්මනිය හා සෝවියට් සංගමය අතර ඇති වූ සටන් හැඳින්වීමට රුසියාව සහ සෝවියට් සංගමයට අයත්ව තිබූ සමහර සමූහාන්ඩු භාවිතා කරන යෙදුමකි -පරිවර්තක] හා එහි පසු කම්පන පිලිබඳ චිරස්ථායී සමාජගත ස්මරනයන් ඔහු තුල ඇති කරනු ඇති බලපෑමට වඩා වැඩි බලපෑමක් එකී (බර්ලිනයේ) සිදුවීම විසින් ඔහු වෙත ඇති කෙරෙතැයි මට විශ්වාස කල නොහැක.
1941 ජූනි 22 වන දින ආරම්භ වූ ව්‍යසනය රුසියානුවන්ගේ සාමූහික විඥානයේ කා වැදී පවතින්නකි. මෙය දෙවැනි ලෝක යුද්ධයෙන් පුටින් විසින් උපුටා ගන්නා ලද්දා වූ - ඇලෙක්සැන්ඩර් ඩුගින් වැනි අන්ත දක්ෂිනාංශික කොටස් ගැන කියනුම කවරේ ද - ජාතිකවාදීමය නිගමන සාධාරනීකරනය කිරීම සම්බන්ධ කාරනයක් නොවේ. එහෙත් කම්කරුවන් අතර ද ඇතුලුව පවත්නා රුසියානු අනුබෝධයන් වටහා ගැනීමෙහි ලා, අහිමි වූ අධිරාජ්‍යයක් පිලිබඳ ව පැවැත්තේ යයි කියනු ලබන සිහිනවලට වඩා, දෙවැනි ලෝක යුද්ධයේ අත්දැකීම වඩාත් වැදගත් වේ.
එසේ පවසන අතර ම, යුද්ධය පිලිබඳ එම අන්තර්ජාල සම්මන්ත්‍රනයේ සාකච්ඡාව සම්බන්ධ වඩාත්ම ගැටලුකාරී කරුන ලෙස මා දුටුවේ, පසුගිය 30 වසර පුරා, නිරතුරුවම නැටෝ අනුචරයන්ගේ සහාය ලබමින් එක්සත් ජනපදය විසින් දියත් කරන ලද යුද්ධ පිලිබඳ ව කිසිදු සඳහනක් එහි දී සිදු නොවීමයි. මෙම යුද්ධය සම්බන්ධයෙන් මාධ්‍ය තුල කෙරුනු සමස්ත වාර්තාකරනය ලක්ෂනනය වී තුබුනේ අපුල දනවන සුලු මට්ටමක කුහකකමකිනි. ඉදින් පසුගිය මස තුල රුසියානුවන්ට වගකීම පවරා ඇති සියලු අපරාධ චෝදනා මුලුමනින් සත්‍යයැයි යමෙකු විසින් සලකන ලද ද, ඒවා එක්සත් ජනපදය හා නැටෝව විසින් ඉරාකයේ, ලිබියාවේ හා ඇෆ්ගනිස්තානයේ දී සිදු කල භීෂනයේ පරිමානයට එලැඹීමට සමත් නොවේ. එජ බෝම්බ දැමීම්, මිසයිල ප්‍රහාර හා ඉලක්කගත ඝාතනවලට ගොදුරු වූ අනෙකුත් රටවල් ගැන කීම පවා අවශ්‍ය නොවේ. විද්‍යුත් මාධ්‍යවලින් ප්‍රචාරය කෙරෙන හා මුද්‍රිත මාධ්‍යවලින් දකින්නට ලැබෙන ප්‍රවෘත්තිවලට අනුව, එක්සත් ජනපදය සාමූහික විස්මෘතියේ කිසියම් දරුනු අවස්ථාවකින් ආබාධිතව සිටින්නේය යන සංකල්පනය යමෙකුට ඇති විය හැකි ය.
'තිගැස්ම සහ විස්මය' [අතිප්‍රබල ලෙස බලය යෙදීමෙන් හා සුවිශේෂී බලයක් ප්‍රදර්ශනය කිරීමෙන් සටන්බිම පිලිබඳ ප්‍රතිවාදියාගේ ධාරනාවන් හිරිවට්ටවා, සටන් කිරීමට ඔහුගේ ඇති චේතනාව විනාශ කිරීම මත පදනම් වූ මිලිටරි උපාය මාර්ගයකි. මෙම සංකල්පය 1996 දී හාර්ලන් කේ. උල්මන් හා ජේම්ස් පී. වේඩ් විසින් පැහැදිලි කරනු ලැබ එක්සත් ජනපදයේ ජාතික ආරක්ෂක විශ්ව විද්‍යාලයේ දී, සුවිශේෂී ලෙස එජ මිලිටරිය විසින් භාවිතා කරනු ලැබීම සඳහා වර්ධනය කරන ලදී - පරිවර්තක] කිසිවෙකුට මතක නැති ද? ඉදින් පෙන්ටගනය යුක්රේනය සමඟ යුද්ධය සැලසුම් කලේ නම්, යුද්ධයේ ප්‍රථම රාත්‍රියේ දී ම කියෙව් හා කාකිව් සමතලා කෙරෙනු ඇත. එජ මාධ්‍ය ක්‍රියා කලේ, ජීවිත තුනක් විනාශ කල මරුයුපුල්හි මාතෘ රෝහලට එල්ල වූ ප්‍රහාරය (එහි වර්තමාන භාවිතය තුල ඉදිරිපත් කෙරෙන විස්තාරනය සත්‍ය සේ පිලිගනිමින්), කිව නොහැකි තරම් වූ කෲර ක්‍රියාවක් ලෙස සලකමිනි. 1991 පෙබරවාරියේ දී, 1,500 ක් ස්ත්‍රීන් හා දරුවන් මරා දමමින්, බැග්ඩෑඩය අසබඩ ඇමිරීයාහි ගුවන් ප්‍රහාරවලින් ආරක්ෂා වීමේ රක්ෂස්ථානයට එල්ල කෙරුනු එජ බෝම්බ ප්‍රහාර සියලු දෙනාට අමතක වී ගොස් ද? එක්සත් ජනපදයේ 'තෝරා ගත් යුද්ධ'වල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සිදු වූ මරන සංඛ්‍යාවේ ඓක්‍යය දශ ලක්ෂයක් ඉක්මවා යන බවට විශ්වාසයෙන් යුතුව තක්සේරු කල හැකිය. තව ද, මියයාම් තවමත් සිදු වේ. ඇෆ්ගනිස්ථානයේ දශ ලක්ෂ සංඛ්‍යාත දරුවෝ හාමතයට ගොදුරු වෙමින් සිටිති. නැටෝ බෝම්බ දැමීම්වලින් ලිබියාව තුල නිර්මානය කෙරුනු ව්‍යසනයෙන් නිර්මිත, අඳුරු පැහැති සමැති සරනාගතයෝ තවමත් මධ්‍යධරනී මුහුදේ ගිලී යමින් සිටිති. කිසිවෙකු මීට අවධානය යොමු කරත් ද? මධ්‍යම ආසියාවේ හා මැද පෙරදිග මිනිසුන්ගේ ජීවිතවලට ඇත්තේ යුක්‍රේනයේ යුරෝපීයයන්ගේ ජීවිතවලට වඩා අඩු වටිනාකමක් ද?
දැන් පුටින් හිට්ලර් සමඟ සංසන්දනය කරන මාධ්‍යවේදීන්ට, සර්බියාවට එරෙහි ගුවන් සටන් අතරතුර දී හා පසුකලෙක ඉරාක ආක්‍රමනය අතරතුර දී තමා ම ලියු දෑ අමතක වී ඇති සේ ය. ඉතිහාසඥයා නිව්යෝර්ක් ටයිම්ස්හි තෝමස් ෆ්‍රීඩ්මන් හඳුන්වා දුන්නේ ප්‍රමුඛ භූ දේශපාලන චින්තකයෙකු ලෙස ය. සර්බියාවට එල්ල වූ එජ - නැටෝ බෝම්බ දැමීම් අතරතුර 1999 අප්‍රේල් 23 වන දින ඔහු ලියූවේ කුමක්දැයි අපි සිහිපත් කරමු:
එහෙත් නැටෝවේ එකම ශක්තිය ඔවුන්ට සදාකාලිකව බෝම්බ දැමීමට ඇති හැකියාව නම්, එවිට ඔවුහු එයින් ගත හැකි සෑම අවුන්සයම ලබා ගත යුත්තාහ. අප අවම වශයෙන් අහසින් දෙන බැට දීම හරි හැටි කල යුතුය. සිය සර්බියානු සගයන් කොසොවෝහි 'විශුද්ධකරනයේ' යෙදී සිටිනා අතරතුර මිනිසුන් තවමත් බෙල්ග්‍රේඩ්හි රොක් ප්‍රසංග පවත්වන්නෝය, ඉරුදින මෙරි-ගෝ-රවුන්ඩ් පැදීමට යන්නෝය යන අදහසම කුරිරු ය. බෙල්ග්‍රේඩයේ විදුලි එලි නිවී අන්ධකාර විය යුතුය: සෑම විදුලිබල ග්‍රිඩ් පොලක්ම, ජල නාලයක්ම, පාලමක්ම, මාවතක් ම හා යුද්ධයට සම්බන්ධතාවක් දක්වන කම්හලක්ම ඉලක්ක කල යුතුය.
එයට අප කැමැති හෝ අකැමැති වේවා, අපි සර්බියානු ජාතිය සමඟ යුද්ධයක යෙදී සිටිමු. (සර්බියානුවෝ නිසැකවම එසේ සිතති) පරදු තැබී ඇති දේ අතිශය පැහැදිලි විය යුතුය: ඔබ කොසෝවෝව වනසා දමන සෑම සතියක් පාසාම අපි ඔබ සුනුවිසුනු කර දමමින් ඔබේ රට තවත් දශකයකින් ආපස්සට ඇද දමමු. ඔබට 1950ට යාමට අවශ්‍ය ද? අපට 1950 ඔබට ලබා දිය හැකිය. ඔබට 1389 කරා යාමට අවශ්‍ය ද? අපට 1389 ත් ලබා දිය හැකිය. ප්‍රස්තුත කරුන අපට ඒ ආකාරයෙන් රාමුගත කල හැකිනම්, මිලොසෙවිච් මහතාගේ ඇස් පෑදෙනු ඇත. තවද, ඊයේ අප ඔහුගේ ප්‍රථම සසලවීම දුටුවා විය හැකිය.
දැන් පුටින්ගේ අපරාධ පිලිබඳව බුබුලු නංවන වියරුවෙන් යුතුව කටයුතු කරන වොෂින්ටන් පෝස්ට් කොලම් රචක ජෝර්ජ් විල්ගේ වචන සිහිපත් කිරීමට මට ඉඩ දෙන්න. එජයේ ඉරාක ආක්‍රමනය අතරතුර, 2004 අප්‍රේල් 7 වන දාතම දරන කොලමක විල් ලියූවේ මෙසේය:
රාජ්‍ය තන්ත්රය වෙනස් කිරීම, අල්ලා ගැනීම, ජාතිය ගොඩනැඟීම - තනි වචනයකින් කිවහොත් අධිරාජ්‍යය - යනු ලේ වැකි ව්‍යාපාරයකි. දැන් ඇමරිකානුවන් ඉරාකයේ නාගරික මිලීෂියා සටන්කරුවන් නිරායුධ කිරීමට හෝ පරාජය කිරීමට අවශ්‍ය වන ප්‍රචන්ඩත්වය සම්පාදනය කිරීමට තමාට වානේ පන්නරය දිය යුතුය. ...
සතියක ඇවෑමෙන් 2004 අප්‍රේල් 14 දින විල් වොෂින්ටන් පෝස්ට් තුල තවත් ඝාතක ආක්‍රෝෂයක් මුදා හලේ මෙසේය:
නාවුක හමුදා හා සෙසු එජ බලකායයන්ගේ කටයුතුවල ප්‍රමුඛතාවය වන්නේ ඔවුන්ගේ මූලික කටයුත්ත බව - එනම්, මරනීය බලයක් යෙදීම බව - ෆලුජාවෙන් පසු හොඳින් පැහැදිලි ය.
විල්ගේ කොලම් රචනා සුවිශේෂී නොවීය. ඒවා බොහෝ කොට ම ඒ කාලයේ එජ පන්ඩිතයන් ලියමින් සිටි දේ පිලිබඳ නිදර්ශනයක් විය. එහෙත් වෙනස් වී ඇත්තේ වඩාත් පුලුල් මහජන ප්‍රතික්‍රියාවයි. ඒ සමයේ එජ යුද්ධවලට හා එම යුද්ධ අවුලුවා ලූ විදේශ ප්‍රතිපත්තියට එරෙහි විරෝධය පුලුල්ව පැතිරී තිබින. එහෙත් අද දින මහජන විරුද්ධත්වයේ අංශු මාත්‍රයක් හෝ සොයා ගැනීම අසීරු ය.
සෝවියට් දේශය විසුරුවා හැරුනු තැන් පටන් එක්සත් ජනපදය අනුගමනය කල ආක්‍රමනකාරී විදේශ ප්‍රතිපත්තිය පරීක්ෂා කර බැලීම හුදෙක් ඇමරිකානු කුහකවත හෙලිදරව් කිරීම සම්බන්ධ කාරනාවක් නොවේ. රුසියානු පිලිවෙත් සූත්‍රගත කෙරුනු ගෝලීය සන්දර්භය පිලිබඳ විශ්ලේෂනයකින් විනා ඒවා වටහා ගැනීම කෙසේ නම් කල හැකිද? එක්සත් ජනපදය නිර්දය ලෙස යුද්ධ දියත් කර ඇත යන්න සත්‍ය කරුනක් ලෙස පවතිද්දී, පුටින් නැටෝවේ ප්‍රසාරනය අනතුරු හැඟවීමේ සංඥාවක් ලෙස ගැනීම අතාර්කික ද? කලු මුහුදු කලාපය, කැස්පියන් මුහුදු කලාපය හා සත්තකින්ම යුරේසියානු භූ ස්කන්ධය කෙරේ එක්සත් ජනපදය දක්වන ඉමහත් මූලෝපායික උනන්දුව පිලිබඳව පුටින් මෙන්ම රුසියානු ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයෝ ද නිසැකවම දනිති. නැසීගිය ස්බිග්නියෙෆ් බ්‍රෙසින්ස්කි සහ අනෙකුත් එජ භූ මූලෝපායඥයන් දීර්ඝ කාලයක සිට යුරේසියාවේ - ඊනියා 'ලෝක ද්වීපයේ' - එක්සත් ජනපද ආධිපත්‍යය තීරනාත්මක මූලෝපායික අභිප්‍රායයක් ලෙස අවධාරනය කොට ඇති බව කිසිසේත් රහසක් නොවේ.
චීනය සමඟ එක්සත් ජනපදයේ උත්සන්න වෙමින් පවත්නා ගැටුමේ සන්දර්භය තුල මේ ප්‍රගම්‍යය වඩාත් තීරනාත්මක වී ඇත.
යුක්‍රේනයේ අනාගතය එක්සත් ජනපදයට අතිශය වැදගත් කරුනක් බවට පත්ව ඇත්තේ මෙම රාමුව තුලය. යුක්රේනය තුල සිය බලපෑම අහිමි වී ගියහොත් රුසියාව අල්පතර බලයක් බවට පිරිහෙලනු ලැබෙතැයි බ්‍රෙසින්ස්කි විශේෂයෙන්ම සඳහන් කලේය. වඩාත් අනිෂ්ටාර්ථ දනවමින්, යුක්‍රේනයේ යුද්ධයක් සඳහා රුසියාව පෙලඹවීම පිලිබඳව බ්‍රෙසින්ස්කි විවෘතවම සඳහන් කලේ, එවැන්නක් ඉහත ඇෆ්ගනිස්ථානයේ සෝවියට් ආක්‍රමනය සේ ම ස්වයං විනාශකාරී වනු ඇතැයි යන අපේක්ෂාවෙනි. 2014 එජ සහාය ලත් මයිඩාන් කුමන්ත්‍රනය දක්වා ආපස්සට යමින්, යුද්ධ පූර්ව සිදුවීම් පිලිබඳ විමර්ශනයක් සිදු කලහොත්, මෙම අභිප්‍රාය දැන් මුදුන්පත් වී ඇතැයි යන තර්කයට බලගතු සහායක් ලැබෙනු ඇත.
නැවතත් සඳහන් කරමි. එක්සත් ජනපදයේ හා නැටෝවේ ක්‍රියාකාරකම් තුල බැරෑරුම් තර්ජනයක් පැවැති බව රුසියාවට ප්‍රත්‍යක්ෂ වීය යන්න ආක්‍රමනය පිලිබඳ සාධාරනීකරනයක් නොවේ. එහෙත් එක්සත් ජනපදයේ පිලිවෙත් ඒ සඳහා මඟ හෙලි කලේ හා හිතාමතාම එය අවුලුවාලූයේ කෙසේදැයි විචාරාත්මක තක්සේරුවක් නොතිබිය යුතු ද?
2021 දෙසැම්බර් 28 වන දින, එනම්, ආක්‍රමනයට දෙමසකට ආසන්න කාලයකට පෙර, Foreign Affairs සඟරාවේ [එක්සත් ජනපද විදේශ ප්‍රතිපත්තිය හා භූ දේශපාලන කටයුතු පිලිබඳ විශ්ලේෂන ගෙන එන සඟරාවකි - පරිවර්තක] අන්තර්ජාල කලාපයේ පල කෙරුනු ලිපියක, විශ්ලේෂක ද්මිත්‍රි ට්‍රෙනින් මෙසේ ලිවීය:
නැටෝව ප්‍රසාරනය කිරීම සම්බන්ධයෙන් විධිමත් දීර්ඝකාලීන පමාකාලයකට සහ අතරමැදි පරාස මිසයිල යුරෝපයේ ස්ථානගත කිරීමෙන් වැලකීමට එජ රජය එකඟ වන්නේ නම්, නිශ්චිතවම ක්‍රෙම්ලිනය සෑහීමකට පත්වනු ඇත. රුසියාව හා නැටෝව අතර, ඔවුන්ගේ භූමි ප්‍රදේශ හමුවන පෙදෙස් ඔස්සේ - එනම්, බෝල්ටික් සිට කලු මුහුද දක්වා - හමුදා බලඇනි හා හමුදාමය ක්‍රියාකාරකම් සීමා කෙරෙන වෙනම සම්මුතියක් මඟින් ද ඔවුන් සනසවා ලිය හැකිව තිබින, ....
සත්තකින්ම බයිඩන් පාලනය රුසියාව සමඟ බැරෑරුම් ලෙස සටනකට එලැඹීමට කැමැත්තේ ද යන්න විවෘත ප්‍රශ්නයකි. රට තුල දේශපාලන ධ්‍රැවාන්තගතවීම නිසා ද, පුටින් සමඟ සම්මුතියකට එලඹීම, ඒකාධිපතියෙකු හමුවේ දන නැමීය යන විවේචනයට බයිඩන් පාලනය විවර කරන නිසා ද එක්සත් ජනපදය තුල කවර හෝ සම්මුතියකට එරෙහිව ඉහල විරුද්ධත්වයක් පවතී. වොෂින්ටනය හා මොස්කව් අතර සාකච්ඡා මඟින් ඇති කෙරෙන නිරාකරනයක් තමන් අගු පිලට හෙලනු ඇතැයි යුරෝපයේ නායකයන්ට හැඟී යනු ඇති හෙයින්, යුරෝපය තුල ද විරුද්ධත්වය ඉහල මට්ටමක පවතිනු ඇත. ['පුටින්ට ඇත්තෙන්ම යුක්‍රේනයෙන් අවශ්‍ය කුමක්ද : රුසියාව යත්න දරන්නේ නැටෝවේ ප්‍රසාරනය නැවැත්වීමට ය, වැඩි පුර බිම් ඈඳා ගැනීමට නොවේ']
ඉදින් යුක්රේනය නැටෝවෙන් පිටත සිටීමේ තතු පිලිබඳ එකඟතාවයක් තහවුරු කර ගත හැකි ව ඇති නම්, එය වත්මන් තත්ත්වයට වඩා සතුටුදායක තත්ත්වයක් නොවන්නේ ද? යුක්රේනය නැටෝව තුලට සමෝධානය කර ගැනීමට විරුද්ධ වීමට රුසියාවට කිසිදු හේතුවක් නොවී යැයි බැරෑරුම් ලෙස තර්ක කල හැකි ද? 1962 ඔක්තෝබර අර්බුදයේ අත්දැකීම ලත් අයට, එය ප්‍රේරනය වූයේ සෝවියට් සංගමය කියුබාව තුල බැලස්ටික් මිසයිල ස්ථානගත කිරීම නිසා බව මතක ඇත. මෙය සිදු කෙරුනේ කස්ත්‍රෝ තන්ත්‍රයේ පූර්න කැමැත්ත මත වූ නමුදු, ජනාධිපති කෙනඩි පැහැදිලි ව පැවැසුවේ, බටහිර අර්ධ ගෝලය තුල සෝවියට් හමුදාමය පෙනී සිටීමක් එක්සත් ජනපදය නොඉවසන බව සහ, එම කරුන සම්බන්ධයෙන් න්‍යෂ්ටික යුද්ධයක අවදානම ගැනීමට එය සූදානම් බව ය. ඒ 60 වසරකට ඉහතදී ය. ඉදින්, උදාහරනයක් ලෙස, මෙක්සිකෝව හෝ වෙනත් ඕනෑම කැරිබියානු හෝ ලතින් ඇමරිකානු රටක් චීනය සමඟ හමුදාමය සන්ධානයකට -හුදෙක්ම ආරක්ෂාව සඳහා පමනකැයි කියා සිටින එකකට පවා- එලඹුනි නම්, බයිඩන් පාලනය අද දින ඊට වඩා අඩු කලහකාරී ආකාරයකින් කටයුතු කරනු ඇතැයි කිසිවෙකුට බැරෑරුම් ලෙස විශ්වාස කල හැකි ද?
බැරෑරුම් ලෙස ආමන්ත්‍රනය නොකෙරුනු තවත් කරුනක් වෙයි. සමූහ ඝාතක ස්ටෙපන් බන්ඩේරා ද, යුක්‍රේන ජාතිකවාදීන්ගේ සංවිධානයේ (OUN) හා එහි සන්නද්ධ බලකාය වූ යුක්‍රේන්ස්කා පොව්ස්ටන්ස්කා ආර්මියා (UPA)හි තැති ගන්වන සුලු උරුමය සමඟ අනන්‍ය වන අසො(z)ව් බැටෑලියන් වැනි හිස සිට දෙපතුලට සන්නද්ධ පැරාමිලිටරි බලකායයන් ද උත්කර්ෂයට නැංවීමේ යලි අලුත් වී ඇති ප්‍රවනතාව තුලින් විදහා දැක්වෙන, යුක්‍රේන ෆැසිස්ට්වාදයේ දිගින් දිගටම පවත්නා දේශපාලනික හා සංස්කෘතික බලපෑම අවම කොට දැක්වීමට මහාචාර්යවරු දෙදෙනා ම ක්‍රියා කලෝ ය. යුක්‍රේන යුදෙව්වන් සමූලඝාතනය කිරීමෙහි ලා OUN හා UPA ඉටු කල තීරනාත්මක ක්‍රියා කලාපය යනු තහවුරු වී ඇති ඓතිහාසික කරුනකි. ඔවුන්ගේ ජනඝාතක අපරාධ පිලිබඳ වඩාත්ම මෑතක ලියැවුනු වාර්තාව වන ජෝන් පෝල් හිම්කා විසින් ලියන ලද, 'යුක්‍රේන ජාතිකවාදීන් සහ මහා සමූලඝාතනය: යුක්‍රේන යුදෙව් ජාතිය වනසාලීම තුල OUN හා UPAහි සහභාගීත්වය, 1941-1944' කෘතිය කියැවීමට පවා ඉතා අසීරු ය.
දෙවන ලෝක යුද්ධයේ භීෂනය 'හුදෙක්ම' ඉතිහාසය පිලිබඳ කාරනාවක් 'නොවේ'. (මෙහිදී මා 'හුදෙක්ම නොවේ' යන වචන උද්ධෘත ලකුනු අතර දක්වා ඇත්තේ, මහා සමූලඝාතනය වැනි අපරාධ සමඟ සම්බන්ධ සිදුවීම් පිලිබඳව සඳහන් කිරීමේ දී මෙම වචන ද්වය කිසිවිටෙකත් භාවිතා නොකල යුතු වන හෙයිනි.) සෝවියට් සංගමය විසුරුවා හැරීමෙන් අනතුරුව කාල පරිච්ඡේදයේ දී ස්ටෙපන් බන්ඩේරා ලබ්ධිය හා ඔහු සම්බන්ධ වූ අපරාධ සියල්ල සාධාරනීකරනය කිරීම, යුක්‍රේන දේශපාලනික හා සංස්කෘතික ජීවිතයේ විභවයක් හා අතිශයින් බියකරු සාධකයක් ලෙස යලි මතු වූ බව හොඳින් දන්නා කරුනකි.
ස්ටෙපන් බන්ඩේරාගේ (යුක්‍රේන ජාතිකවාදියෙකුගේ ජීවිතය සහ මරනින් මතු ජීවිතය: ෆැසිස්ට්වාදය, ජන සංහාරය සහ කල්ලිය) ඔහුගේ අධිකාරවත් චරිතාපදානයේ ඉතිහාසඥ ග්‍රෙස්ගෝර්ස් රොසෝලින්ස්කි-ලීබේ 1991 න් පසු මෙසේ ලිවීය:
බන්ඩේරා සහ යුක්‍රේන විප්ලවවාදී ජාතිකවාදීන් නැවතත් බටහිර යුක්‍රේන අනන්‍යතාවයේ වැදගත් අංග බවට පත් විය. අන්ත දක්ෂිනාංශික ක්‍රියාකාරීන් පමනක් නොව, උසස් පාසල් ගුරුවරුන් සහ විශ්ව විද්‍යාල මහාචාර්යවරුන් ඇතුලු බටහිර යුක්‍රේන සමාජයේ ප්‍රධාන ධාරාව ද බන්ඩේරා සැලකුවේ යුක්‍රේන ජාතික වීරයෙකු, නිදහස් සටන්කාමියෙකු සහ සෝවියට් සංගමයට එරෙහි ඔහුගේ අරගලය වෙනුවෙන් ගෞරවය ලැබිය යුතු පුද්ගලයෙකු ලෙස ය. යුක්‍රේනයේ පශ්චාත්-සෝවියට් ස්මෘති දේශපාලනය, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී වටිනාකම් මුලුමනින්ම නොසලකා හැර ඇති අතර ඉතිහාසය පිලිබඳ ක්ෂමාලාපී නොවන කිසිදු ප්‍රවේශයක් වර්ධනය නොකලේය. [p. 553]
ඔහු තවදුරටත් වාර්තා කරන්නේ:
2009 වන විට බටහිර යුක්‍රේනයේ බන්ඩේරා ස්මාරක තිහක් පමන විවෘත කෙරුනි. බන්ඩේරා කෞතුකාගාර හතරක් විවෘත කෙරුනු අතර නොදන්නා තරම් වීදි රැසක් ඔහුගේ නමින් නැවත නම් කෙරුනි.
පශ්චාත්-සෝවියට් යුක්‍රේනයේ පහල වූ බන්ඩේරා ලබ්ධිය සීතල යුද්ධය කාලයේදී විදේශගත යුක්‍රේනුවන් අනුගමනය කල දෙයට සමාන වේ. බන්ඩේරාවාදීන්ගේ නව සතුරන් බවට පත්වුනේ, රුසියානු භාෂාව කතා කරන නැගෙනහිර යුක්‍රේනියානුවන්, රුසියානුවන්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදීන් සහ ඉඳහිට පෝලන්ත ජාතිකයන්, යුදෙව්වන් සහ වෙනත් අයයි. මෙම ලබ්ධිය අනුගමනය කරන පුද්ගලයින් කන්ඩායම ඉතා පුලුල් ය. බන්ඩේරා අගය කරන්නන් අතර, එක් අතකින්, සිය අනුස්මරන අතරතුර ෆැසිස්ට් ආචාරය දක්වන මුඩු හිසින් යුත් අන්ත දක්ෂිනාංශික ක්‍රියාකාරීහු, යුක්‍රේන ඉතිහාසයේ දීප්තිමත්ම කථාන්තරය සමූලඝාතනය යැයි තර්ක කරන්නෝ හා අනෙක් අතට උසස් පාසල් ගුරුවරු හා විශ්වවිද්‍යාල ආචාර්යවරු වෙති. [p. 554]
සීතල යුද්ධය අතරතුර, දක්ෂිනාංශික අන්තවාදී යුක්‍රේන බලපෑම් දමන්නන් සැලකිය යුතු ජාත්‍යන්තර බලපෑමක් ඇති කල අතර, විශේෂයෙන් කලින් පැවති බටහිර ජර්මනිය, එක්සත් ජනපදය සහ කැනඩාව තුල ක්‍රියාත්මක විය. 1959 දී සෝවියට් කේජීබීය විසින් බර්ලිනයේ ඔහු ඝාතනය කරන තුරු බන්ඩේරා, බටහිර ජර්මනිය තුල විකාශනය කරන ලද සම්මුඛ සාකච්ඡා ලබා දුන්නේය. දෙවන ලෝක සංග්‍රාමයෙන් පසු බන්ඩේරාගේ නියෝජ්‍ය ඉරොස්ලාව් ස්ටෙට්ස්කෝ Iaroslav Stets'ko ගේ වෘත්තීය ජීවිතය ද අවධානයට ලක්විය යුතුය. ඔහු හිට්ලර්, මුසෝලිනී සහ ෆ්‍රැන්කෝ සමඟ ලිපි හුවමාරු කර ගත් අතර, සෝවියට් සංගමය ජර්මානු හමුදා ආක්‍රමනයෙන් පසු ස්ටේට්ස්කෝ විසින් ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද 'නිදහස් යුක්‍රේන රාජ්‍යය' සඳහා තුන්වන රයිකයේ සහාය ලබා ගැනීමට උත්සාහ කලේය. යුක්‍රේන ජාතිකවාදීන්ගේ අභිලාෂයන් තෘප්තිමත් කිරීමට නාසි පාලන තන්ත්‍රයට උනන්දුවක් නොතිබූ බැවින්, මෙම ව්‍යාපෘතිය අසාර්ථක විය. ස්ටේට්ස්කෝ 'ගෞරවනීය වහල්භාවයට' පත්කර බර්ලිනයට ගෙන එන ලදී. 1941 ජූලි මාසයේදී ඔහු ප්‍රකාශයක් ඉදිරිපත් කරමින් මෙසේ පැවසීය.
මාක්ස්වාදය යුදෙව් මනසේ නිෂ්පාදනයක් ලෙස මම සලකමි, කෙසේ වෙතත්, එය යුදෙව්වන්ගේ සහාය ඇතිව මොස්කව් මහජන බන්ධනාගාරයේ මොස්කව්-ආසියාතිකයින් විසින් ප්‍රායෝගිකව යොදාගනු ලැබින. මොස්කෝව සහ යුදෙව්වන් යුක්‍රේනයේ විශාලතම සතුරන් වන අතර, දූෂිත බොල්ෂෙවික් ජාත්‍යන්තරවාදී අදහස් දරන්නන් වේ.
එබැවින් මම යුදෙව්වන් විනාශ කිරීමට, යුදෙව්වන් සමූලඝාතනය කිරීමේ ජර්මානු ක්‍රමවේදයන් යුක්‍රේනයට ගෙන ඒමේ යෝග්‍යතාවයට සහ ඔවුන් සමාජයට උකහා ගැනීම සහ ඒ හා සමාන දෑ වැලැක්වීමට සහාය දෙමි. [හිම්කා, පි. 106]
ස්ටේට්ස්'කෝ යුද්ධයෙන් පන බේරාගෙන, ජාත්‍යන්තර දක්ෂිනාංශික දේශපාලනයේ ප්‍රකට චරිතයක් බවට පත් වූ අතර, ලෝක කොමියුනිස්ට් විරෝධී ලීගයේ අධ්‍යක්ෂ මන්ඩල සාමාජිකයෙකු ලෙසද කටයුතු කලේය. මාක්ස්වාදයට එරෙහි ඔහුගේ ජීවිත කාලීන අරගලය වෙනුවෙන් ඔහුට ලැබුන බොහෝ උපහාර අතර 1966 දී කැනේඩියානු විනිපෙග් නගරයේ ගෞරවනීය පුරවැසියෙකු ලෙස නම් කිරීම ද විය. එපමනක් නොවේ. රොසොලින්ස්කි ලීබි Rossoliński-Liebe මෙසේ ද කියයි, 1983 දී,ස්ටැට්ස්කො Stats'ko 'නිදහස් යුක්‍රේන රාජ්‍යයේ අන්තිම අගමැති' ලෙස ජෝර්ජ් බුෂ්ගෙන් සහ රොනල්ඩ් රේගන්ගෙන් ලැබුන ආරාධනා මත කැපිටෝල් සහ ධවල මන්දිරය වෙත ද පැමිනියේය.' [p. 552]
Rossoliński-Liebe තවත් සිදුවීමක් සිහිපත් කරයි:
1982 ජූලි 11 වන දින, වහල් ජාතීන්ගේ සතිය තුල (වහල් ජාතීන්: ස්ටැලින්වාදී පාලන තන්ත්‍රයන් යටතේ ජීවත්වූ ජාතීන් හැඳින්වීමට එක්සත් ජනපදය තුල භාවිතා වූ පදයකි- පරිවර්තක), 1941 දී යුක්‍රේනියානු ජාතිකවාදීන්ගේ දෙවන මහා සම්මේලනයේදී හඳුන්වා දුන් OUN-B හි රතු සහ කලු ධජය, එක්සත් ජනපදයේ කැපිටොල් ට ඉහලින් ලෙල දුනි. එය සංකේතවත් කලේ, නිදහස සහ ප්රජාතන්ත්රවාදය මිස ජනවාර්ගික පවිත්‍රකරනය සහ ජනඝාතක ෆැසිස්ට්වාදය නොවේ. 1941 ජූලි මාසයේදී ධජය සමඟ තමන් අනන්‍ය කරගත් පුද්ගලයින් විසින් යුදෙව් සිවිල් වැසියන්ට හිරිහැර කර මරා දැමූ ලිවිව් නගර ශාලාවෙන් සහ අනෙකුත් ගොඩනැගිලිවල ලෙල දුන්නේ ද එම ධජය බව කිසිවෙකුට වැටහුනේ නැත. [p. 552]
යුක්‍රේන නව-නාසිවරුන්ගේ ජාත්‍යන්තර සම්බන්ධතා වත්මන් අර්බුදයට අතිශයින් අදාල වේ. කැනේඩියානු නිලධාරීන් අසෝව් බලඇනියේ සාමාජිකයින් හමු වූ බව මෑතකදී අනාවරනය විය. 2021 නොවැම්බර් 9 වන දින ඔටාවා පුරවැසියා පුවත්පත පල කල වාර්තාවකට අනුව:
2018 ජුනි මාසයේදී අසෝව් බලඇනියේ නායකයින් විසින් ඔවුන් හමුවීමට පැමිනි කැනේඩියානුවන් දැනුවත් කරන ලදී. නිලධාරීන් සහ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයින් රැස්වීමට විරුද්ධ නොවූ අතර ඒ වෙනුවට, එම බලඇනිය නාසි ගැති ලෙස සලකන බවට කල පෙර අනතුරු ඇඟවීම් නොතකා එහි නිලධාරීන් සමඟ ඡායාරූප ගැනීමට ඔවුන්ට ඉඩ දුන්නේය. 'තවදුරටත් ඵලදායී සහයෝගීතාවයක් බලාපොරොත්තු වන' බව කැනේඩියානු නියෝජිත පිරිස ප්‍රකාශ කලබව පෙන්නුම් කරමින්, අසොව් බලකාය එම ඡායාරූප තම අන්තර්ජාල ප්‍රචාරනය සඳහා යොදා ගත්තේය.
වාර්තාව තවදුරටත් මෙසේ කියයි.
රැස්වීමට වසරකට පෙර, කැනඩාවේ යුක්‍රේන ඒකාබද්ධ කාර්ය සාධක බලකාය, අසොව් බලඇනිය පිලිබඳ විස්තරයක් ඉදිරිපත් කලේ, නාසි දෘෂටිවාදයට එහි ඇති සම්බන්ධකම් පිලිගනිමිනි. 'අසොව් හි නොයෙකුත් සාමාජිකයින් තමන් නාසීන් ලෙස විස්තර කර ඇතැ' යි, කැනේඩියානු නිලධාරීහු ඔවුන්ගේ 2017 සමාලෝචන‌ය තුල අනතුරු ඇඟවූහ.
කැනේඩියානු වෛරී විරෝධී ජාලයේ (Anti-Hate Network) ප්‍රධානී බර්නි ෆාබර් පැවසුවේ, කැනේඩියානුවන් වහාම අසෝව් බලඇනි සාකච්ඡාවෙන් ඉවත්ව යා යුතුව තිබූ බවයි. “කැනේඩියානු සන්නද්ධ හමුදා සාමාජිකයන් නාසීන් හමුවන්නේ නැත; කාලය, නතරවී ඇත' ෆාබර් පැවසීය. 'මෙය සිදු නොකල යුතු බිහිසුනු වැරැද්දකි.'
කැනේඩියානු ආන්ඩුවේ අතිශය ආක්‍රමනශීලී රුසියානු විරෝධී පිලිවෙතට සෘජුවම සම්බන්ධ වන, මෙම කතාවේ තවත් කැලඹෙන සුලු පැතිකඩක් තිබේ. ක්‍රිස්ටියා ෆ්‍රීලන්ඩ් කැනේඩියානු නියෝජ්‍ය අගමැතිනියයි. ඇගේ සීයා, මිකයිලෝ කොමිඇක් Mykhailo Khomiak, වාඩිලාගත් පෝලන්තය තුල Krakivski Visti (Kracow News) නමින් නාසි පුවත්පතක් සංස්කරනය කල අතර පසුව 1940 සිට 1945 දක්වා කෙටි කලකට වියානාහි ජීවත් විය. ඇත්ත වශයෙන්ම, නියෝජ්‍ය අගමැති ෆ්‍රීලන්ඩ් ඇගේ සීයාගේ පව් සහ අපරාධවලට වගකිව යුතු නොවේ; එහෙත්, දක්ෂිනාංශික යුක්‍රේන ජාතිකවාදය ඇගේ දේශපාලන අදහස් මත සහ, එබැවින්, කැනේඩියානු ආන්ඩුවේ ප්‍රතිපත්ති මත ඇති කරන බලපෑම පිලිබඳ බරපතල ප්‍රශ්න මතු වී ඇත.
කැනඩාවේ ජාතික පෝස්ට් 2022 මාර්තු 2 දින වාර්තා කල පරිදි:
ෆ්‍රීලන්ඩ් ටොරොන්ටෝ නගරයේ යුක්‍රේන ගැති රැලියකදී දහස් ගනනක පෙලපාලිකරුවන් සමග එක් විය. ඇගේ කාර්යාලය පසුව ට්විටර් හි පල කල ඡායාරූපයක, ෆ්‍රීලන්ඩ් “ස්ලාවා යුක්රේනය” (යුක්‍රේනයට මහිමය) යන සටන් පාඨය සහිත රතු සහ කලු සාටකයක් අල්ලා ගැනීමට උදව් කරන අයුරු දැකගත හැකිය..
දෙවන ලෝක සංග්‍රාම සමයේදී ක්‍රියාකාරී ජාතිකවාදී පක්ෂග්‍රාහී කන්ඩායමක් වූ යුක්‍රේන ත්‍රස්ත හමුදාවේ නිල වර්න රතු සහ කලු බව නිරීක්ෂකයෝ වහා සටහන් කර ගත්හ.
ප්‍රීලන්ඩ්ගේ පවුල් සබඳතා, යුක්‍රේන අන්ත දක්ෂිනාංශය සහ කැනේඩියානු ආන්ඩුව අතර ඇති පුලුල් සම්බන්ධය පිලිබඳ තීව්‍ර විමර්ශනයක් කිරීමට මාධ්‍ය දක්වන අකමැත්ත, රටේ සංස්කෘතික ජීවිතය තුල රුසියානු බලපෑමේ සියලු අංශු මාත්‍ර යටපත් කිරීම අරමුනු කරගත් දඩයමට හාත්පසින්ම වෙනස් ය. මේ මස මුලදී, යුක්‍රේන රුසියානු ආක්‍රමනයට කිසිඳු ආකාරයකින් වගකිව යුතු නැති, 20 හැවිරිදි රුසියානු පියානෝ වාදකයා වන ඇලෙක්සැන්ඩර් මලෝෆීව්ට වැන්කුවර් සහ මොන්ට්‍රියල් හි සැලසුම් කර තිබූ ප්‍රසංග පැවැත්විය නොහැකි විය. එක්සත් ජනපදය සහ යුරෝපය පුරා රුසියානු සංස්කෘතික බලපෑමේ මේ හා සමාන විරේක කිරීමක් සිදු වෙමින් පවතී. සීතල යුද්ධය තිබියදීම 1950 ගනන්වල මැද භාගයේ දී පිබිදෙන්නට පටන් ගත් එක්සත් ජනපදය හා රුසියාව අතර සංස්කෘතික බැඳීම් අකා මකා දැමීමේ මෙම පහත් ව්‍යාපාරය සැලකිය යුත්තේ, වත්මන් අර්බුදය තුල, ඉතා භයානක දේශපාලන හා දෘෂ්ටිවාදී ආවේගයන් සහ අභිප්‍රේරනයන්හි ප්‍රකාශනයක් ලෙස ය. රුසියානු විරෝධී උමතුව හෙලා දැකීම හා විරුද්ධ වීම වෙනුවට බොහෝ දුරට සිදුවන්නේ, බුද්ධිමය හා සංස්කෘතික ආයතන එයට අනුගත වීමය.
අන්තර්ජාල වෙබිනා රැස්වීම ගැන මා කල යුතු අවසාන විවේචනයක් තිබේ. එක්සත් ජනපදය තුල පවතින ආන්තික දේශපාලන හා සමාජ අර්බුදය පිලිබඳව සාකච්ඡාවේ කිසිදු සඳහනක් නොතිබුනේ, එක්සත් ජනපදය විසින් ගන්නා ලද දැඩි ආක්‍රමනික ආස්ථානය සමග දේශීය තත්වය කිසිසේත්ම සම්බන්ධයක් නැති සේ ය. පලමුවන සහ දෙවන ලෝක යුද්ධ පිලිබඳ බොහෝ බැරෑරුම් අධ්‍යයන පෙන්වා ඇත්තේ, ඉතිහාසඥයින් අතර 'දේශීය දේශපාලනයේ ප්‍රමුඛත්වය' (Der Primat der Innenpolitik') ලෙස හඳුන්වන දේ කෙරෙහි අවධානය යොමු කල යුතු බවයි. වාමාංශික ජර්මානු ඉතිහාසඥ එකාට් කර් (Eckart Kehr) විසින් 1930 ගනන්වල මුල් භාගයේදී වර්ධනය කරන ලද මෙම අර්ථකථනය, විදේශ ප්‍රතිපත්ති සම්පාදනය කිරීම මත දේශීය සමාජ ගැටුම් වල භූමිකාව කෙරෙහි කේන්ද්‍රීය අවධාරනයක් යෙදීය.
පසුකාලීන පරම්පරාවල ඉතිහාසඥයින් අතර විශාල බලපෑමක් ඇති කල කර්ගේ සංකල්ප ගැන ප්‍රවේශමෙන් සලකා බැලීම බයිඩන් පරිපාලනයේ දේශපාලන අරමුනු විශ්ලේෂනය කිරීමේදී නිසැකවම අවශ්‍ය වේ. දශකයේ ආරම්භයේ සිට, එක්සත් ජනපදය ඓතිහාසික අර්බුද දෙකකින් සෙලවී ගියේය: (1) COVID-19 වසංගතය සහ (2) 2021 ජනවාරි 6 වැනි දින උත්සාහ දැරූ හා සාර්ථක වීමට ආසන්නව පැවති කුමන්ත්‍රනය. මේ දෙකටම අදාල සිදුවීම්, ඒවා වෙන්කොට බලන විට පවා, කම්පන සහගත අත්දැකීම් වී ඇත.
යන්තම් වසර දෙකක් තුල, එක්සත් ජනපදය COVID-19 හේතුවෙන් අවම වශයෙන් මිලියන 1 ක මරන වලට ගොදුරු වී ඇත, එය ඕනෑම ඇමරිකානු යුද්ධයකදී මියගිය සංඛ්‍යාවට වඩා වැඩි ය, සමහර විට, එක්සත් ජනපදය ගෙනගිය සියලුම යුද්ධවලදී ඇමරිකානුවන්ට සිදුවූ මුලු මරන සංඛ්‍යාවට වඩා වැඩි ය. අතිරික්ත මරන පිලිබඳ අධ්‍යයනයක් මත පදනම් වූ සැබෑ මරන සංඛ්‍යාව මීට වඩා විශාල විය හැකිය. මෙයින් අදහස් කරන්නේ ඇමරිකානුවන් අසාමාන්‍ය ලෙස විශාල සංඛ්‍යාවක් පවුලේ සාමාජිකයන් සහ සමීප මිතුරන් අහිමි වීම අත්විඳ ඇති බවයි. වයස අවුරුදු 65 ට වැඩි ඇමරිකානුවන් 100 දෙනෙකුගෙන් 1 කට වඩා මිය ගොස් ඇත. ඇමරිකානුවන් මිලියන ගනනක් ආසාදනය වී ඇති අතර, ඔවුන්ගෙන්, විශාල නමුත් තවමත් ගනනය නොකල සංඛ්‍යාවක් දිගු COVID හි බලපෑම් සමඟ පොරබදමින් සිටිති. එක්සත් ජනපද ඉතිහාසයේ කිසිදා අත්විඳ නැති ආකාරයේ සමාජ ජීවිතයේ සාමාන්‍ය රටාවන් කඩාකප්පල් වී ඇත. දිගුකාලීන සමාජ හුදකලාව මානසික සෞඛ්‍ය පිලිබඳ ගැටලුව තීව්‍ර කර ඇති අතර, එය වසංගතය ආරම්භ වීමටත් පෙර අතිශයින් බරපතල විය. නරකම දෙය නම්, මෙම අර්බුදය අවසන් කිරීමට එක්සත් ජනපදයට නොහැකි බව ඔප්පු වී තිබීමයි. මිනිස් ජීවිත ආරක්ෂා කිරීමට වඩා ආර්ථික අවශ්‍යතාවලට ප්‍රමුඛත්වය දීම, වසංගතය අවසන් කල හැකිව තිබූ Zero-COVID ප්‍රතිපත්තිය ක්‍රියාත්මක කිරීම වලක්වා ඇත.
ධනය හා ආදායම් අසමානතාවයේ මට්ටම් ඉහ වහා ගිය සමාජයක් තුල වර්ධනය වෙමින් පවතින ආන්තික සමාජ, ආර්ථික හා දේශපාලන ප්‍රතිවිරෝධතා, අවසානයේ 2021 ජනවාරි 6 වන දින පුපුරා ගියේය. එක්සත් ජනපදයේ ජනාධිපතිවරයා 2020 මැතිවරනයේ ප්‍රතිඵල යටපත් කර ව්‍යවස්ථාව පෙරලා දැමීමට හා තමන් ඒකාධිපති ආඥාදායකයෙකු ලෙස මුල්බැස ගැනීමට වෑයම් කලේය. සිවිල් යුද්ධයෙන් පසුව ඇමරිකානු දේශපාලන පද්ධතිය මෙතරම් මූලික දේශපාලන අභියෝගයකට මුහුන දී නැත. එමෙන්ම එක්කෝ සිද්ධියේ වැදගත්කම අවම ලංසුවට දමන අය හෝ අර්බුදය ජයගත් බව පවසන අය ස්වයං-මුලාවකට වැටී සිටිති. මෙම දශකය අවසන් වනතෙක් වත් ඇමරිකානු ප්රජාතන්ත්රවාදය පවතිනු ඇතැයි සහතික නොවන බව ට්‍රම්ප්ගේ කුමන්ත්‍රනයට වසරක් පිරුනු අවස්ථාවේ බිඩෙන්ම පිලිගත්තේය.
මෙම අර්බුද දෙකෙහි අන්තර් ක්‍රියාකාරිත්වය, ඇමරිකානු විදේශ ප්‍රතිපත්ති සම්පාදනය කිරීමේදී සැලකිය යුතු කාර්යභාරයක් ඉටු කර ඇති බව යෝජනා කිරීම ඇත්තෙන්ම පිලිගත නොහැකිද? විසඳිය නොහැකි දේශීය ගැටලුවලින් අවධානය වෙනතකට යොමු කිරීම සඳහා ආන්ඩුවක්, ජාත්‍යන්තර අර්බුදයක් ඩැහැගත්, සහ ප්‍රකෝප කල පවා, පලමු අවස්ථාව මෙය වී ද?
මෙම ලිපිය අවසන් කිරීමේදී, වර්තමාන ලෝක තත්ත්වය අවබෝධ කර ගැනීමට නම්, සෝවියට් ඉතිහාසය අධ්‍යයනය කිරීම ඉතා වැදගත් බවට මා කලින් සඳහන් කල කරුනක් වෙත ආපසු යා යුතුය. සෝවියට් සංගමය විසුරුවා හැරීමෙන් පසුව පැවති ධනේශ්වර විජයෝත්තමවාදය මධ්‍යයේ, 'ඉතිහාසයේ අවසානය' ගැන බොහෝ ප්‍රීති ඝෝෂා පැවැත්වුනි. පැරනි සෝවියට් සංඟමය තුල, මෙම ප්‍රීති ඝෝෂාවට සමාන දෙය වූයේ, ධනවාදයේ පුනස්ථාපනය රුසියාවට අප්‍රමාන ධනයක් සහ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ මල් පල ගැන්වෙනු ඇති බවට, විශේෂයෙන්ම බුද්ධිමතුන් සහ තත්ත්වය පිලිබඳ සවිඥානික වෘත්තිකයන් අතර වූ විශ්වාසයයි.
1917 පෙබරවාරි විප්ලවයේ ඉටු නොවූ සිහින සැබෑ වනු ඇත. ඔක්තෝබර් මාසයේදී බොල්ෂෙවික්වරුන් විසින් පෙරලා දැමූ ධනේශ්වර තාවකාලික ආන්ඩුව යලි ඉපදෙනු ඇත. දක්ෂතා, අභිලාෂයන් සහ සම්බන්ධතා ඇති සියල්ලන්ටම, ධනවත් ව්‍යවසායකයින් හෝ අවම වශයෙන් නව සහ සමෘද්ධිමත් මධ්‍යම පන්තියක සාමාජිකයන් විය හැකිය. මාක්ස්වාදය අවාසියක් සේ තකනු ලැබූ සෑම තැනකම, අලුතින් ධනවත් වූ සුලු ධනේශ්වරය, දැන් කොඩිය ඔසවා ඇත.
මෙම ප්‍රීත්‍යොන්මාදයේ දෙවන අංගය වූයේ, රුසියාව එහි විප්ලවවාදී සහ මනෝරාජික උත්සාහයන් අතහැර දමා, බටහිර ජාතීන්ගේ ප්‍රජාව තුලට සාදරයෙන් පිලිගන්නා 'සාමාන්‍ය' රටක් වනු ඇතැයි යන්නයි. අධිරාජ්‍යවාදය පිලිබඳ ලෙනින්ගේ ලේඛන පිලිබඳ සැඳහුම්- ඒ පිලිබඳ ට්‍රොට්ස්කිගේ සැඳහුම් මෙහිදී මතක් කලයුතු නොවේ- පිලිගත්තේ, සිනහව සහිත හාස්‍යයෙනි. රුසියාවට අවසානයේ සිහිය ආවේය; කිසිවෙක් තවදුරටත් 'මාක්ස්-ලෙනින්වාදය' බැරෑරුම් ලෙස සැලකුවේ නැත. මට කියෙව්හිදී මුනගැසුන යුක්‍රේනියානු විද්වතුන් අතර පැවතියේ ද ඒ හා සමාන සංකල්ප බව මම එකතු කල යුතුය.
සෑම අතින්ම, මෙම මහා මිත්‍යාවන්, එනම්, විශ්වීය ධනේශ්වර සමෘද්ධිය, ප්රජාතන්ත්රවාදය මල් පල ගැන්වීම සහ එක්සත් ජනපදය විසින් ආධිපත්‍යය දරන ලෝක පද්ධතියට සාමකාමීව ඒකාග්‍රවීම, මුලුමනින්ම සුනුවිසුනු වී ගොසිනි.
ආර්ථික 'කම්පන චිකිත්සාව' සහ 1998 බිඳවැටීම, බලාපොරොත්තු සහිත මධ්‍යම පන්තියේ පුලුල් කොටස් බංකොලොත් කලේය. 1993 ඔක්තෝම්බර් මාසයේදී රුසියානු පාර්ලිමේන්තුවට බෝම්බ හෙලීම හමුවේ, ප්රජාතන්ත්රවාදය පිලිබඳ මධ්‍යම පන්තික සිහිනය බිඳ වැටුනි. ධනේශ්වර පුනස්ථාපනය, අර්ධ අධිකාරවත් බොනපාට්වාදී තන්ත්‍රයක් විසින් ආධිපත්‍යය දැරූ දැවැන්ත සමාජ අසමානතාවයකින් යුත් දූෂිත කතිපයාධිකාරී පද්ධතියක් නිෂ්පාදනය කලේය. අවසාන වශයෙන්, ජාතීන්ගේ ප්‍රජාවන් සාමකාමීව ඒකාබද්ධ කිරීමට වඩා, එහි 'බටහිර හවුල්කරුවන්' වෙතින් රුසියාව නිර්දය මිලිටරි හා ආර්ථික පීඩනයකට ලක් විය. නේටෝව ව්‍යාප්ත නොකිරීමට අදාලව එයට ලැබුනු පොරොන්දු නිෂ්ඵල බව ඔප්පු විය. සිය ස්වාධීන අවශ්‍යතා තහවුරු කිරීමට ගත් සෑම උත්සාහයකදීම රුසියාව, ආර්ථික සම්බාධක සහ මිලිටරි තර්ජනවලට මුහුන දුන්නේය.
යුක්‍රේන අර්බුදයේ ස්වරූපයෙන් රුසියාව මුහුන දී සිටින්නේ, සෝවියට් සංගමය විසුරුවා හැරීමේ ඛේදනීය සහ විභව ව්‍යසනකාරී ප්‍රතිවිපාකවලට ය. පුටින් මෙම අර්බුදය ජය ගැනීමට උත්සාහ කරන්නේ, මුලුමනින්ම ප‍්‍රතිගාමී සහ දේශපාලනිකව බංකොලොත් පියවරයන් හරහා - එනම් රුසියානු ජාතික රාජ්‍යයේ දේශසීමා ශක්තිමත් කිරීම අරමුනු කරගත් යුද්ධයක් හරහා ය. පුටින්ගේ යුද කථාව ආරම්භ වූයේ ලෙනින්, ඔක්තෝබර් විප්ලවය සහ සෝවියට් සංගමය පිහිටුවීම හෙලාදකින ප්‍රකාශයකින් වීම සැලකිය යුතු කාරනයකි. උත්ප්‍රාසාත්මක ලෙස, මාක්ස්වාදය සහ බොල්ෂෙවික්වාදය කෙරෙහි ඔහුගේ වෛරය තුල පුටින්ගේ අදහස්, ඔහුගේ නේටෝ සතුරන් සමඟ සම්පූර්නයෙන්ම පෙලගැසී ඇත.
සෝවියට් සංගමයේ විදේශ ප්‍රතිපත්තිය ප්‍රතික්ෂේප කරමින්, සාර් නිකලස්ගේ විදේශ ප්‍රතිපත්තිය නැවත පන ගැන්වීමට උත්සාහ කරත පුටින්, 'රුසියානු මාතෘභූමියේ' සහාය ඉල්ලා සිටියි. මෙම ශෝචනීය පරාගත ප්‍රතිපත්තියේ පදනම මත, ඔහු රොමානොව් තන්ත්රය මාරාන්තික ලෙස හෑල්ලූවට ලක් කල සහ රුසියාව විප්ලවයේ මාවතට ගෙන ආ 1904 ව්‍යසනකාරී රුසෝ-ජපන් යුද්ධයේ නූතන අනුවාදයක් නිෂ්පාදනය කර ඇත. මෙම යුද්ධය ඒ හා සමාන ප්‍රතිඵලයකට තුඩු දෙනු ඇතැයි විශ්වාස කිරීමට හේතුවක් ඇත, නමුත් එය බයිඩන් පරිපාලනය පිලිගන්නා ආකාරයේ විප්ලවයක් නොවනු ඇත. රුසියානු කම්කරු පන්තිය, විප්ලවවාදී අරගලයේ අසාමාන්‍ය හා ඓතිහාසිකව අසමාන සම්ප්‍රදායක් සහිත දැවැන්ත ලෙස බලගතු සමාජ බලවේගයකි. දශක ගනනාවක දේශපාලන මර්දනය, එහි වඩාත්ම සාපරාධී ප්‍රකාශනය වූ, ස්ටැලින්වාදී භීෂනය තුලදී විප්ලවවාදී මාක්ස්වාදී බුද්ධිමතුන්ගේ සහ කම්කරු පන්තියේ පෙරටුගාමීන්ගේ කායික සමූලඝාතනය - කම්කරු පන්තිය මෙම සම්ප්‍රදායෙන් වෙන් කලේය. එහෙත් මෙම අර්බුදය, පශ්චාත්-සෝවියට් පාලන තන්ත්රය අපකීර්තියට පත් කිරීම නිමා කරමින්, රුසියාව තුල සමාජවාදී ජාත්‍යන්තරවාදය අලුත් කිරීම සඳහා කොන්දේසි නිර්මානය කරනු ඇත.
1991 න් පසු ගොඩනැංවුන මායාවන් බිඳ වැටී ඇත්තේ රුසියාවේ පමනක් නොවේ. එක්සත් ජනපදයේ සහ සියලු ධනේශ්වර රටවල් තුල, සමාජ, ආර්ථික හා දේශපාලන අර්බුදවල අන්තර් ඡේදනය, ධනවාදයට සහ ලෝකය න්‍යෂ්ටික යුද්ධයේ එලිපත්තට ගෙන ආ අධිරාජ්‍යවාදයේ අදූරදර්ශී ප්‍රතිපත්තිවලට එරෙහි විරෝධයේ යලි පිබිදීමක් ඇති කරනු ඇත. ඇත්ත වශයෙන්ම, මා අපේක්ෂා කරන ප්‍රතිඵලය සහතික නැති නමුත් තීව්‍ර වන ලෝක අර්බුදයට වෙනත් ප්‍රගතිශීලී විසඳුමක් මට සිතාගත නොහැක.
රුසියානු-යුක්‍රේන යුද්ධය පුපුරා යාමෙන් මතු වූ සියලු සංකීර්න ගැටලු පුලුල් ලෙස ආමන්ත්‍රනය කිරීමට වෙබ්නාර් සාකච්ඡාව තුලින් බලාපොරොත්තු විය නොහැක. කෙසේ වෙතත්, එය රට පුරා විද්‍යාලවල දැන් සිදුවෙමින් පවතින සාකච්ඡාවන්ගෙන් පිලිබිඹු කෙරෙනතාක් දුරට, එය, ව්‍යසනයක් දක්වා වර්ධනය වීමට තර්ජනය කරන අර්බුදයක් සම්බන්ධයෙන් දරන භයානක, අවිවේචනාත්මක හා උදාසීන ආකල්පය සංකේතවත් කරයි. ලෝක සමාජවාදී වෙබ් අඩවිය විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද විශ්ලේෂනය, මෙම භයානක උත්සන්නියට එරෙහිව කතා කිරීමට සහ අන්ධ දේශනුරාගය සහ යුදවාදී ප්‍රචාරවලට එරෙහිව ඓතිහාසික දැනුම පිහිටුවමින් මහජන මතය ඉහල නැංවීමේ ලා ඔවුන්ට ඇති සෑම උපක්‍රමයක්ම භාවිතා කරනුවස් බැරෑරුම් විද්වතුන් දිරිමත් කරනු ඇතැයි මම බලාපොරොත්තු වෙමි.
මෙම ලිපිය අනතර්ජාල සාකච්ඡාව webinar පිලිබඳ මගේ මතය සඳහා ඔබකල ඉල්ලීම ප්‍රමානවත් ලෙස සපුරාලනු ඇතැයි මම බලාපොරොත්තු වෙමි.
සුභ පැතුම් සමඟ,
ඩේවිඩ් නෝර්ත්